Jane Austen'?n Hayat?

Jane Austen'?n Hayat? Goldwin Smith 42 y?ll?k k?sa hayat?na Gurur ve ?nyarg?, Ak?l ve Tutku, Emma ve ?kna gibi d?nyan?n neredeyse t?m dillerine tekrar tekrar ?evrilen ve g?n?m?z?n de en ?ok okunan klasiklerinden olan 6 roman s??d?ran Jane Austen, edebiyat d?nyam?z? derinden etkilenmi?tir. Darcy ve Elizabeth’ten Emma ve Knightley’ye, Marianne ve Elinor Dashwood’dan Fanny Price’a pek ?ok unutulmaz karakter, bug?n de ilgiyle okunmaya, ?ok sevilen sinema ve televizyon uyarlamalar?na konu olmaya devam etmektedir. Bu kitap, Jane Austen’?n pek bilinmeyen ya?am?n? yak?nlar?n?n an?lar?, mektuplar ve kendi yazd?klar?ndan edinilmi? bilgilerle g?zler ?n?ne sererken ya?am?yla romanlar? aras?ndaki paralelliklerin de izlerini s?r?yor. Hi?birimiz, hayat?m?z boyunca sakin sularda y?zmek istemeyiz. (Jane Austen’?n ?kna roman?ndan) Goldwin Smith Jane Austen’?n Hayat? ?ns?z Bundan yakla??k bir bu?uk sene ?nce yapt???m?z yay?n kurulu toplant?s?nda hepimizi heyecanland?ran bir karar ald?k. Aforizma Dizisi ile ba?lad???m?z, Bir Nefeste Dizisi ve D?nya Masallar? Dizisi’yle devam etti?imiz dizilerimize bir yenisini daha ekleyecektik: Biyografi Dizisi. Birka? yay?nevinde gayet ba?ar?l? biyografiler olmas?na ra?men hem g?n?m?z okur kitlesine hitap eden hem de ki?ilerin hayatlar?n?n en s?radan detaylar?n? bile son derece canl? bir ?ekilde anlatan kitaplarda bir bo?luk oldu?unu fark ettik. Bu alanda g?rd???m?z bo?lu?u doldurmak i?in hemen kollar?m?z? s?vad?k ve i?e koyulduk. ?ncelikle biyografisini okumak istedi?imiz ve hayat?n? ilgin? buldu?umuz tarihi ki?ilikleri belirledik. Sonra bunlar?n aras?nda yay?mlanmaya de?er oldu?unu d???nd???m?z biyografileri se?tik. Bu ba?lamda ilk etapta on ?nemli tarihi ki?inin biyografisi ortaya ??kt?. Bu on ki?inin hayat hik?yesini bize ayn? edebi tat ve ruhla aktaracak ?evirmenler aramaya ba?lad?k. Fakat bu s?re?te en ?ok karars?z kald???m?z ?ey kapak tasar?m? oldu. ??nk? bir biyografi dizisine yak???r sadelikte, ayn? zamanda bu ?nemli tarihi ?ahsiyetlerin hayatlar?n? anlatacak canl?l?kta kapaklar olmas?n? istiyorduk. ?n?m?ze gelen ondan fazla taslak ?zerinde g?nlerce kafa yorduk ve ortak bir karar vermek i?in ?abalad?k. En sonunda taslaklar? ikiye indirdik ve hepimizin i?ine sinen bu kapakta karar k?ld?k. Kitaplar? yay?na haz?rlama a?amas?nda metinle o kadar i?li d??l? olduk ki bahsedilen tarihi fig?rlerin hayatlar?na girdik?e yapt???m?z i?ten daha ?ok keyif almaya ba?lad?k. Hepimizin ismen bildi?i ki?ilerin ya?am ?yk?lerini okuduk?a asl?nda onlar?n da sizin bizim gibi bir insan olduklar?n?, bizimle ayn? duygular? payla?t?klar?n?, hayat?n onlar? da t?pk? bizler gibi oradan oraya savurdu?unu g?rd?k. Uzun u?ra?lar sonucu ortaya ??kard???m?z bu diziyi siz okurlar?m?zla payla?maktan memnuniyet duyuyoruz. Birer tarihi kay?t niteli?i ta??yan bu ya?am ?yk?lerini okurken keyif alman?z tek temennimiz. “?yi yaz?lm?? bir hayat ?yk?s?, en az iyi ya?anm?? bir hayat kadar nadidedir.”     Thomas Carlyle Birinci B?l?m Bayan Austen edebiyat tarihinde Bayan Burney, Bayan Edgeworth ve Bayan Ferrier gibi ?nde gelen di?er isimlerle birlikte adab?mua?eret romanc?lar?[1 - (?ng.) Novel of manners. Bir d?neme ait ahlaki kurallar? ve ya?ama tarz?n? a??klayan roman t?r?d?r. T?rk edebiyat?ndaki “t?re roman?”na benzer. (e.n.)] grubunda yer almaktad?r. Grubun tamam?, bir zamanlar?n ?nl? ismi Bayan Radcliffe gibi romantik ?a?da?lar?n?n aksi y?n?nde bir duru? sergilemi?tir.[2 - Jane Austen’?n di?er ?ngiliz romanc?lar?yla kronolojik ili?kisi kitab?n sonunda yer almaktad?r.] Adab?mua?eret romanc?lar?n?n atas?n?n bir bak?ma Richardson oldu?u s?ylenebilir, romantizm ak?m? romanc?lar?n?n ?nc?s? ise Otranto ?atosu’nun yazar?d?r. Ancak Bayan Austen’? ?nemli k?lan, di?er yazarlarla veya edebi ekollerle ili?kisi de?ildir. Homeros’a, Shakespeare’e, Cervantes’e, Scott’a ve daha pek az ki?iye verilmi? olan yarat?c?l?k, olduk?a m?tevaz? bir bi?imde olsa da, Austen’a da bah?edilmi?ti. Hayat?n? anlatan y?ll?klar k?sa ve sade. ?mr?n?n sonunda bile dehas? aile ?evresinin d???nda bilinmiyordu; vefat?ndan sonra da hak etti?i ?ne kavu?amad?. Edebi ?evreden hi?bir tan?d??? yoktu, hatta genel anlamda ?evresi dard?. Yapt?klar?n? veya s?ylediklerini hi? kimse not almam??t?. Yirmi y?l ?nce, Jane Austen’?n aile ?yelerinden birinin yan?nda, Austen hakk?nda neredeyse Shakespeare kadar az ?ey bilindi?i s?ylenmi?tir. Bunun ?zerinden uzun zaman ge?memi?ti ki ye?eni Bay Austen-Leigh taraf?ndan Jane Austen hakk?nda bir an? yaz?s? yay?mland?. Bu yaz?da Austen’?n d?? g?r?n???nden, genel karakter ?zelliklerinden ve al??kanl?klar?ndan bahsedilmekte, ancak bunlar?n ?tesine pek ge?ilmemektedir. Muhtemelen anlat?lacak birka? ?ey daha vard?. Onun hayat?n? anlatan tek ?ey ise eserleriydi. Shakespeare’in eserlerinin kayboldu?u geceye dair detaylara ula?mak i?in yap?lan beyhude ara?t?rmalar ba?ar?ya ula?sa bile yine de bir hayal k?r?kl??? ya?an?rd?. An? yaz?s?n?n yay?mlanmas?ndan sonra Austen’?n mektuplar?ndan olu?an bir derleme, Austen’?n karde?inin torunu Lort Brabourne taraf?ndan d?nyaya sunulmu?tur. Edit?r iyi niyetli ?al??malar?yla elinden geleni yapm?? olsa da mektuplar biyografik a??dan bir hayal k?r?kl???yd?. Gelgelelim bu mektuplar Bay Austen-Leigh’in an? yaz?s? haricinde Lort Brabourne’un giri? yaz?lar?yla birlikte sahip oldu?umuz tek bilgi kayna??d?r; bununla birlikte, t?pk? di?er biyografiler gibi bu biyografinin de temelini olu?turmaktad?r. Jane Austen, Amerikan Devrimi’yle ayn? y?lda, 16 Aral?k 1775’te Hampshire’da yer alan Steventon’?n papaz evinde do?mu?tur. Babas? George Austen, Hampshire’?n ve kom?u b?lge Deane’in b?lge papaz?yd?. George Austen, Oxford St. John’s Koleji mensubuydu. ?yi bir akademisyendi, b?ylece iki o?lunu ?niversiteye haz?rlayabilmi?ti. D?? g?r?n???yle g?ze ?arpan George Austen “yak???kl? akademisyen” olarak an?l?yordu. E?i ve Jane Austen’?n annesi olan Cassandra, Papaz Thomas Leigh’in en k???k k?z?yd?. Thomas Leigh, All Souls’ Koleji’nde akademisyendi. Sonras?nda Henley-on-Thames yak?nlar?ndaki Hampden Koleji’nde akademisyenlik yapt?. Cassandra’n?n amcas? ise Balliol Koleji’nde yar?m y?zy?ldan uzun s?re akademisyenlik yapm??, d?neminin ?niversite dehas? Dr. Theophilus Leigh’di. Jane’in be? erkek, bir k?z karde?i vard?. En b?y?k a?abeyi James, ?ngiliz edebiyat? ?zerine iyi bir e?itim alm??t?, m?tevaz? bir yazard?. Jane’in okumas?n? y?nlendirerek edebiyat zevkini ?ekillendirmede James’in pay?n?n b?y?k oldu?u d???n?lmektedir. En b?y?k ikinci a?abeyi Edward, t?pk? Emma’daki Frank Churchill karakteri gibi, Kent’teki Godmersham Park’?n ve Hampshire’daki Chawton House’un sahibi, zengin akrabas? Bay Knight taraf?ndan evlat edinilmi?tir. Edward, m?lkleri miras ald?ktan sonra soyad?n? Knight olarak de?i?tirmi?tir. Jane’le ?ocukken ayr?lmalar?na ra?men hayatlar?n?n ilerleyen d?neminde tekrardan yak?nla?m??lar ve Jane, a?abeyi ile ye?enlerine b?y?k bir sevgi beslemi?tir. Edward ?ok uyumlu ve e?lenceli biri olarak tasvir edilmi?tir. ???nc? a?abeyi Henry’nin ileti?im becerisinin ?ok kuvvetli oldu?u, ancak hayatta ?ok da ba?ar?l? olamad??? s?ylenmektedir. Orta ya? d?neminde vaiz olan Henry, yay?nc?larla ileti?im kurmas?nda Jane’e yard?mc? olmu?tur. Di?er a?abeyi ile erkek karde?i denizciydi, I. D?nya Sava??’nda ?lkelerine hizmet etmi?lerdi. ?kisi de amirallik r?tbesine y?kselmi?, ikisi de bu r?tbeyi hakk?yla kazanm??t?; her ikisi de profesyonel ruhlar?n?n yan?nda nazik ve asil karakterleriyle iz b?rakt?lar. Evlerine d?nd?klerinde ne?eyle kar??lanmalar?n?n yan? s?ra meslekleriyle ilgili detaylar, kazand?klar? para ?d?l?, ald?klar? terfiler de k?z karde?lerinin sayfalar?nda a??k?a yer etmi?tir. Gelgelelim, bize aktar?lanlara g?re, Jane’in kalbinde en b?y?k yere kendisinden yakla??k ?? ya? b?y?k olan ablas? Cassandra sahipti. Daima birliktelerdi. Ayn? evde ve ayn? odada ?l?m onlar? ay?rana dek birlikte ya?ad?lar. Cassandra daha sakin, daha so?uk miza?l?yd?. Aile aras?nda s?ylenenlere g?re Cassandra ?fkesini daima kontrol alt?nda tutma yetene?ine sahipti; buna kar??n Jane’in kontrol alt?nda tutmas? gereken bir ?fkesi yoktu. Ak?l ve Tutku yay?mland???nda iki k?z karde? Elinor ve Marianne’le ?zde?le?tirilmi?ti; ama Jane kendini asla Marianne gibi duygusall??? aptall??a varan fevri biri olarak betimleyemezdi. B?yle yapsayd? kendine b?y?k ?l??de haks?zl?k etmi? olurdu. Bay Austen-Leigh, daha yirmi ya??na basmadan Marianne Dashwood’un zay?fl?klar?n? bu denli a??k?a ortaya koyabilen gen? kad?n?n s?z konusu kusurlara sahip olamayaca??n? belirtmi?tir. K?z karde?lerin aras?ndaki sevginin Ak?l ve Tutku ile Gurur ve ?nyarg?’da birbirini seven iki k?z karde?in yan? s?ra Emma’da g?rd???m?z bir k?z karde?e sahip olma iste?inde kendini g?stermi? olmas? muhtemeldir. Jane Austen’?n, ablas? Cassandra taraf?ndan ?izilen bir resmi. Jane Austen yirmi be? y?l?n?, yani hayat?n?n yar?s?ndan ?o?unu, Steventon’daki papaz evinde ge?irmi?tir. Steventon, North Hants’in kavisli bir vadi taraf?ndan sar?lm?? kire?li tepelerinde, Basingstoke’a on bir kilometre mesafede yer alan k???k bir k?yd?r. Kire?li topraklara sahip bu k?y?n daima ne?eli bir havas? vard?r. Steventon b?y?k bir orman? olmayan ancak alt?nda ?uha ?i?eklerinin, da? lalelerinin ve yaban s?mb?llerinin a?t??? ?al?dan ?r?lm?? geni?, yaprakl? ?itleriyle k???k, sessiz ve g?zel bir k?y olarak betimlenmektedir. ?al?dan ?r?lm?? ?itler yaln?zca bir ?it de?ildi, eskinin hen?z geli?memi? ?ift?ilik g?nlerinde arazi s?n?rlar?n? belirlemeye de yar?yor, ortalar?ndan ise bir patika ge?iyordu: ?kna’da bu patikalardan birinde y?r?yen ?iftin konu?mas?na patikan?n d???nda bulunan heyecanl? biri kulak misafiri olur. Daha sonralar? y?k?lan papaz evi, “karaa?a?larla bezenmi? e?imli ?ay?rlarla ?evrili s?? bir vadide yolun iki taraf?na g?zelce s?ralanm??, hepsi geni? bah?eli k?r evlerinden olu?an k???k k?y?n sonunda yer al?yordu.” G?ney taraf?nda eski bir bah?e vard?. Bay Austen-Leigh, halas?n?n, Catherine Morland’in evinin arkas?ndaki ye?il yama?tan a?a?? yuvarlan?rken duydu?u ?ocuksu keyfi tasvir ederken akl?nda bu bah?edeki ?imenlik yamac?n olabilece?ini s?yl?yor. VIII. Henry’nin zaman?ndan kalma bir malik?ne buran?n pek uza??nda yer almasa da Jane’in d???ncelerini romantik ge?mi?e y?neltmi?e benzemiyor. Gerek Steventon’da ve ?evresinde, gerek b?y?k bir olas?l?kla Meryton’a kaynakl?k eden Basington isimli k???k kasabada Jane, ?e?itli s?n?flara mensup insanlara ve ?ngiltere’nin k?yleri ile k???k kasabalar?ndaki ya?ama tan?k olmu?tur. Jane, parlamento ?yesi S?r Thomas Bertram gibi b?y?k m?lk sahiplerini, Bay Bennet ve Bay Woodhouse gibi ufak m?lk sahiplerini, e?leri ve k?zlar?yla din adamlar?n?, iyi bir aileden gelen askerler ile bahriyelileri, k?t? bir aileden gelen ya?l? kad?nlar?, emekli t?ccarlar?, k???k bir kasabadaki ya?am?, k?y?n eczac?s?n?, ?u an neredeyse yok olmaya y?z tutsalar da bir zamanlar e?lerine ?ok s?k rastlanan Robert Martin gibi ba??ms?z levaz?mc?lar? burada tan?yacakt?. T?m bunlar Jane’in romanlar?na malzeme olmu?tur. Karakter ?e?itlili?i s?n?rl? olmas?na kar??n, ?imdilerde hareketli ve yerinde duramayan bir hale gelen ?ngiliz ya?am?, demiryollar?n?n yap?m?ndan ?nce sessiz ve dura?an oldu?undan onlar? iyiden iyiye inceleme ?ans?na sahip olmu?tu. Mektuplar?ndan birinde Jane romanc?l??a yeni ba?layan birine, “Art?k insanlar?n? keyifle topluyorsun, onlar? tam olarak yerli yerine koymak hayat?m?n en b?y?k sevinci. K???k bir k?ydeki ?? d?rt aile ?zerine ?al??mak ?ok g?zel; ?ok daha fazlas?n? yazaca??n? ve bu aileler yerli yerine oturdu?unda kurguyu g?zelce kullanaca??n? umuyorum,” ?eklinde yazm??t?r. Austen ailesi zengin de?ildi ama b?lgenin sosyetesine kat?l?p bir faytona sahip olabilecek kadar iyi durumdayd?. Sosyal stat?leri, Mansfield Park’ta fayton sahibi olup masalar?n? k?skan? Bayan Norris’e a??r? gelecek ?ekilde ?zg?rce donatarak misafir a??rlayan Dr. Grant ve Bayan Grant’le ayn? say?l?rd?. Austen ailesinin ?evresi, Bayan Austen’?n en b?y?k ablas? ile Reading yak?nlar?nda, Basingstoke’a 30 km mesafede bulunan Sonning’in b?lge papaz? Dr. Cooper’?n ?ocuklar?, yani kuzenleri olan Edward ve Jane Cooper’la kurduklar? yak?nl?k sayesinde her a??dan geni?ledi. Edward Cooper, yazd??? Latince ?iirle Oxford’da ?d?l kazand?. Sonras?nda kehanetler ?zerine The Crisis (Kriz) isimli bir ?al??ma yapt? ve o d?nemde moda oldu?u ?zere birka? cilt vaaz yazd?. Mansfield Park’ta vaaz verme yetene?ini ?ven k?sm? keyifle okumu? olmal?. Cooper ailesi bir s?re Bath’ta ya?ad?. G?r?nen o ki Jane Austen, Cooper ailesini burada ziyaret etmi?, kapl?calar?yla ?nl? bu kent hakk?nda Northanger Manast?r?’n? yazmas?na vesile olacak bilgileri edinmi?tir. Austen ayr?ca Godmersham Park’taki akrabas? Bay Knight’? da ziyaret ederdi. Belki de Mansfield Park’taki S?r Thomas Bertram’? ve k?rsal b?lgedeki n?fuz sahibi insanlar? Steventon’dan ziyade burada incelemi?tir. G?r?n??e g?re Steventon papaz evindeki aile birlik ve mutluluk i?inde ya??yordu. Bu evde b?y?menin etkisiyle akrabalar?n?n canl? bir ?ekilde hat?rlayaca?? i?ten ve tatl? do?as?n?n birle?imi Jane’e ?en bir hayat g?r??? vererek onu insanlar?n zaaflar? ?zerinde nazik?e oynamaya y?neltti. Jane sosyalle?meyi ve hayattan ald??? k???k zevkleri ?ok severdi. Buna sessiz sedas?z fl?rt etmek de dahildi. Kat?ld??? bir balodan sonra, “Yirmi dans vard? ve hi? yorulmadan hepsinde dans ettim,” demi?tir. ?stelik o y?llarda gen?li?inin alt?n ?a?? ?oktan ge?mi?ti. Ne?eli ortamlardan daima keyif ald???n? hi? saklamam??t?r. Tatl? bir sesi vard?. Basit aryalar s?yleyerek piyano ?alard?. Kasvetli Westmoreland bozk?rlar?yla Hampshire Vadisi’nin yumu?ak g?zelli?i aras?ndaki tezat bile Jane Eyre’in gen?li?i ile Jane Austen’?n gen?li?i aras?ndaki farkl?l??? ge?emez. Jane Austen’?n g?zelli?inden pay alan mutlulu?u da bu te-zat?n bir par?as?d?r. Hafif ve sa?lam ad?mlarla y?r?yen Jane, uzun ve ince bir sil?ete sahipti. S?ylenenlere g?re g?r?n??? b?t?n?yle sa?l???n? ve canl?l???n? yans?t?yordu. Yuvarlak ve toplu yanaklar?, k???k ve ?ekilli a?z? ile burnu, parlak ela g?zleri ve y?z?n?n ?evresine do?al buklelerle d?k?len kahverengi sa?lar?yla canl? bir g?r?n?me sahip esmer bir kad?nd?. Yak?n akrabalar?n?n ?izdi?i portre bu ?ekildedir. Biraz daha uzak bir tan?d???ysa yanaklar?n?n ?ok toplu ve yuvarlak g?r?nd???n? s?ylemi?tir. Sosyeteye, balolara d??k?n, fl?rt etmekten ka??nmayan g?zel bir kad?n?n romantik bir ba? kurmam?? olmas? ilgin? g?r?n?yor. Bay Austen-Leigh yazd??? ilk ciltte referans alabilece?i herhangi bir romantik ili?kisinin olmad???n? belirtmi?tir. Yazd??? ikinci ciltteyse halas?n?n gen?li?ine ili?kin olarak iyi bir karaktere, iyi ba?lant?lara ve stat?ye, k?sacas? kalbine dokunmak haricinde her ?eye sahip olan bir adamdan bahsetti?ini s?yleyerek bu ifadesiyle ters d??m??t?r. Bununla birlikte, Jane’in romantik ili?kilerinin tarihi hakk?nda kendisinin pek bilgisinin olmad???n?, Jane’in karde?i Cassandra’n?n deniz kenar?nda bir yerde k?z karde?inin sevgisini kazanmay? hak eden ve muhtemelen kazanacak olan bir karaktere, zihne ve g?rg?ye sahip bir adamla tan??t???ndan bahsetmesine dayanarak konu?tu?unu belirtmi?tir. Ayr?ld?klar?nda, bahsi ge?en adam onlarla tekrar g?r??mek istedi?ini s?ylemi?, Cassandra ise adam?n niyetinden ??phe duymam??t?. Ne var ki bir daha hi? bulu?amad?lar, k?sa bir s?re sonra da gen? adam aniden hayat?n? kaybetti. Quarterly Review dergisi yazarlar?ndan biri Mansfield Park’taki Fanny Price’?n Edmund Bertram’la ili?kisini ??yle anlatm??t?r: “Aralar?ndaki tutkunun tad?n? sessizlik i?inde ??karmalar?, s?n?k umutlar ve ne?enin bu tutkuyu beslemesi, huzursuzluk ve k?skan?l???n zihni uyarmas?, halinden memnunlu?u ve safl???, her ya?anan? ve tasviri canl?l?k ve parlakl?kla boyamas?ndan yaln?zca bir kad?n?n, hatta an?lar?ndan yola ??karak yazan bir kad?n?n varl???n? ??karabiliyoruz.” Ne var ki Bay Austen-Leigh bu varsay?m?n do?ru olmad??? fikrinde. Fanny’nin Edmund’a olan a?k?n?n ki?isel deneyimden de?il, dehas? ile sezgilerinden yola ??karak yazd???n? d???n?yor. Halas?n?n hayat?ndaki mutlulu?a etki edecek bir ba? hissetti?ini d???nmesine yol a?acak bir neden g?rmedi?ini s?yl?yor. Ger?e?e dair bir kan?t?m?z yoksa varsay?mlara kafa yormam?z?n pek faydas? yok. Ama Jane Austen’?n b?ylesine bir a?k hissedip de duygular? kar??l?ks?z kalm?? veya talihsiz olaylar nedeniyle sekteye u?ram?? olsa da duygular?na ihanet etmeyece?i Bay Austen-Leigh’e verilecek uygun cevap olabilir. B?ylesine bir durumda duygular?na tamamen h?kmedebilmek, onun i?in kad?nl???n iki temsilcisi olan Fanny Price ve Elinor Dashwood’da bulunan hayran olunas? bir karakter ?zelli?idir. Bizi hayali bir a?k?n kovalamacas?na y?nlendiren Mansfield Park de?ildir. Daha ziyade, ?kna’da ni?an atmalar?n?n ard?ndan Anne Elliot’?n Y?zba?? Wentworth’e duydu?u hislerin s?rmesini anlatan ?u b?l?md?r: Bu hazin hik?ye sona ereli yedi y?ldan ?ok olmu?tu; Anne’in Y?zba?? Wentworth’e duydu?u ba?l?l?k zamanla azalm??, hatta belki de neredeyse tamamen ortadan kalkm??t? ama Anne bunu yaln?zca zamana bor?luydu, (ayr?lmalar?ndan sonra Bath’e yapt??? tek bir ziyaret d???nda) bir yer de?i?ikli?i, herhangi bir yenilik ya da daha geni? bir ?evre gibi destekler sunulmam??t? gen? k?za. Kellynch ?evresine belle?inde ya?att??? Frederick Wentworth ile boy ?l???ebilecek hi? kimse gelmemi?ti. Ya?ad?klar? dar ?evrede onun gibi ak?ll?, ince zevkli bir k?z?n ba?lanabilece?i bir ba?kas? yoktu, hayat?n?n bu evresinde ona iyi gelecek tek do?al, sevindirici ve yeterli ?are de bu olabilirdi. Oysa Anne Elliot ne kadar tatl? dilli olabilirdi! Ya da en az?ndan, eme?e sayg?s?zl?k ve Tanr?’ya g?vensizlik gibi g?r?nen o abart?l? ihtiyat kar??s?nda onun, erken ya?taki samimi bir ba?l?l?ktan ve gelece?e sevin?le g?venmekten yana olan arzular? ne kadar da g?zel ifade edilmi?ti! Anne Elliott gen?li?inde ihtiyata zorlanm??, romantik a?k? ya?? ilerledik?e ??renmi?ti; do?aya ayk?r? bir ba?lang?c?n izledi?i do?al yoldu bu.[3 - ?kna, ?ev: Serim As ?zdemir, K?rm?z? Kedi Yay?nevi, 2013, s. 25-26.] Y?zba?? Wentworth bahriyelidir. Jane’in donanmada iki karde?i oldu?undan dolay?, karde?lerinin denizci arkada?lar?yla tan??m?? olmas? muhtemeldir. Ancak Jane, duygular?n? gizlemede neredeyse Shakespeare kadar ba?ar?l?d?r. Bu y?zden romanlar?ndan hayat?na dair ??kar?mlarda bulunma ?abas? b?y?k ?l??de yan?lt?c? sonu?lar verecektir. Cassandra gen? bir rahiple ni?anl?yd?. Hen?z evlenemeden, ni?anl?s? Bat? Hint Adalar?’nda hayat?n? kaybetti. ?kna’daki b?l?m bu olaya dayan?yor olabilir, tabii ger?ekle herhangi bir ilgisi varsa. Tom Lefroy’la ilgili olarak ise kesinlikle ciddi bir ?ey yoktur. Jane, Lefroy hakk?nda ?unlar? yazm??t?r: “Sonunda Tom Lefroy ile son kez fl?rt edece?im g?n geldi, sen bu mektubu ald???nda aram?zdakiler bitmi? olacak. Melankoli d???ncesiyle yazarken g?zlerimden ya?lar s?z?l?yor.” Zeki bir kad?n ele?tirmen, b?ylesine bir g?zlem yetene?ine ve keskin bir kaleme sahip olan gen? bir kad?n?n ?evresinin, ona kar?? sevgiden ziyade korku duyaca?? kan?s?ndad?r. Jane’in eserleri uzun y?llar boyunca d?nyaya sunulmad??? ve bu d?nemde yazarl???ndan sadece ailesinin haberi oldu?u i?in Steventon halk? bu keskin kalemden korkmu? olamaz. Sosyal hiciv yetene?ini gizlemek kolay olmasa da Jane’in etraf?ndaki herkesle arkada??a bir ili?kide oldu?undan, ?evresindekilerin dertleriyle ilgilendi?inden, ailesi taraf?ndan sevilmeyi hak etti?inden ve i?tenlikle sevildi?inden eminiz. Bir hicivci olsa da hi?bir ?ekilde etraf?ndakileri k???mseyen ya da k?t? niyetli biri de?ildi. Shakespeare de ?evresinde ya?ananlar? kullanmak ?zere daima g?zlemlemi? olmal?, ancak ya?am? boyunca “Tatl? Will” olarak an?lm??t?r. Jane’in sosyal deneyimleri gibi edebi k?lt?r? de s?n?rl?d?r. Ba?ta kurgu eserler olmak ?zere ?ngiliz klasiklerine h?kim oldu?u ??phesizdir. Ye?eni bize Jane’in Richardson’? ?ok iyi bildi?ini ve kendisine b?y?k hayranl?k duydu?unu s?ylemi?tir. Hatta Richardson’a platonik bir a?k beslemenin e?i?inden d?nm??t?. Cowper’?n ise hem ?iirlerini hem de d?zyaz?lar?n? seviyordu. Karakterlerinin biri arac?l???yla Cowper’a heyecan duymayan bir adam? hi?bir ?ey heyecanland?ramaz demi?tir. Crabbe’i daha da ?ok sevdi?i ortadayd?. Bu y?zden e?er bir g?n evlenirse Crabbe’le evlenmek isteyebilece?ini s?yl?yordu. ?iirlerinde resmetti?i yo?un ger?eklikten, titiz ve kaliteli detaylardan etkilendi?i ??phesizdir. Jane bir iki kez Crabbe’in d???ncelerini yeniden yorumlam??a benziyor. ?rne?in bu b?l?m bize ???klar?n Gezintisi’ni an?msatmaktad?r: “Emma’n?n ruhu mutlulu?a ?ahlan?yordu; her ?eyin havas? de?i?mi?ti; James ve atlar? eskisi kadar a??rkanl? g?z?km?yordu. ?itlere bakarak m?rver a?a?lar?n?n yak?nda a?aca??n? d???nd?; Harriet’e d?nd???ndeyse bahar?n g?r?nt?s?ne benzer bir ?ey, hatta hafif bir g?l?mseme g?rd?.” Johnson’?n g??l? hisleri Jane’e tan?d?k gelmi? olmal?. Bununla birlikte Jane, Johnson’a takdirini onun tarz?ndan etkilenmeden g?stermi?tir. Jane, Spectator’a pek sayg? duymayarak, “?ok uzun bir eser, hem konusuyla hem de ?slubuyla zevk sahibi gen? bir insan?n midesini buland?rmayacak tek bir b?l?m? yok say?l?r,” demi?, kitab?n dili hakk?ndaysa fikrini, “O kadar baya?? ki hi?bir ?a?da b?yle bir dil kabul edilemez,” diyerek ifade etmi?tir. Bu son s?zler, Spectator’?n k?lt?r?n zirvesinde yer al?p sosyal reformun ?ok ?nemli bir arac? oldu?u zamanlardan o yana halk?n ?slubunun ne kadar geli?ti?ini g?stermektedir. Jane, Scott ve Byron’? da okumu?, kendi fikrini a??k?a ifade etmeksizin d?nem edebiyat?n?n bu iki yazar hakk?ndaki alevli tart??mas?na katk?da bulunmu?tur. ?kna’da yer alan bir b?l?mde Byron’?n tutkusunun Jane’i etkiledi?i g?r?l?yor. Mektuplar?n?n birinde Marmion’u okumaya ba?lad???n? ancak hayal k?r?kl???na u?rad???n? yazm??t?r; fakat yazar?n kendi ?iir ?lemiyle mutlu olmakla yetinmeyip s?n?rlar?n? kurguya do?ru a?arak kurgu yazarlar?n?n ekme?ine g?z dikti?inden ?akayla kar???k ?ik?yetlerde bulunsa da Waverley’nin m?kemmelli?ini kabul etmek zorunda hissetti?ini ifade etmi?tir. Jane, tabii ki ?a?da? kad?n yazarlar? da okumu?tur. Camilla’n?n yazar?n?n arkas?nda durmu?, kitaba yavan ve donuk diyenlere kar?? tarihi ?al??malar? ?ne s?rerek yazar? savunmu?tur. Jane’in kendi ?lkesinin tarihini Henry’nin kitaplar?ndan ?al??t??? d???n?l?yor. Yazar, Frans?zca da okurdu ancak hangi eserleri okudu?una dair pek az bilgi mevcut. Voltaire ve Rousseau’nun bir ?ngiliz papaz evinin kitapl???na ula?mas? pek olas? de?ildi. Jane Austen’?n romanlar?nda ya da mektuplar?nda her iki yazar?n da izleri mevcut de?ildir. ?ster devrimci ister kar?? devrimci olsun, d?nemin b?y?k entelekt?el hareketi i?inde yer alm?? yazarlara dair bir iz de yok. Yay?mlanm?? mektuplar?nda edebi konular hakk?ndaki kinayeler ?a??rt?c? derecede az ve hafiftir. Austen’?n, M?hendis Y?zba?? Pasley’nin “Britanya ?mparatorlu?u’nun Askeri ?nzibat? ve Kurumlar?” ?zerine kaleme ald??? ?al??may?, ilgisini en ?ok ?eken kitap olarak belirtmi? olmas? tuhaft?r. Kendisinin edebi ?evreden arkada?lara sahip olmad???ndan bahsetmi?tik. Onu k??k?rtacak, hayat?na tecr?be katacak veya onu ??martacak hi?bir ?ey yoktu. Steventon’?n g?l kenar?nda yeti?en hi?bir ?uha ?i?e?i veya k?r s?mb?l? b?ylesine ?zg?rce a?mam??, hi?biri do?du?u topraktan b?ylesine hayat bulmam??t?. Mansfield Park’tan bir b?l?mde haf?zan?n muhte?emli?ini, bir ba?ka b?l?mde de yaprak d?kmeyen a?a?larla di?er a?a?lar?n aras?ndaki fark? do?an?n ihti?am?n?n bir par?as? olarak ele almas?, Jane Austen’?n zihninin kimi zaman varolu?un gizemlerine y?neldi?ini g?steriyor; ancak buna dair felsefi veya bilimsel bir ?al??ma y?r?tt???ne dair bir kan?t yok. Sahip oldu?u di?er ?zelliklerle birlikte burada da George Eliot’tan b?y?k ?l??de farkl?l?k g?stermi?tir. Papaz evindeki ?evre samimi bir ?ekilde edebiyatla ilgiliydi. Bazen Mansfield Park’ta oldu?u gibi ah?r? tiyatro haline getirerek d?zenledikleri ?zel tiyatro g?sterilerinin tad?n? ??kar?rlard?. Bu g?sterilerin y?netmenli?ini Jane’in kuzeni, George Austen’?n tek k?z karde?inin k?z? ?stlenirdi. Bu kuzeni bir Frans?z kontuyla evlenmi?, kont giyotinle idam edildikten sonraysa day?s?n?n evine al?nm??, sonunda da Henry Austen’la evlenmi?tir. G?r?n??e g?re Jane, Frans?zca bilgisini bu kuzeninden edinmi?tir. Fransa’ya ilgi duyup duymad??? yahut ilgisinin burada ya?anan b?y?k dramla uyan?p uyanmad??? bilinmiyor. G?r?nen o ki sesli okumak da en sevdi?i hobileri aras?nda yer al?yordu, en az?ndan Jane Austen sesli okuman?n m?kemmel bir ?ey oldu?unu d???n?yordu. ?yle ki, Mansfield Park’ta Henry Crawford’?n, ta? kalpli Fanny’yi Shakespeare’den hayranl?k veren bir al?nt? yaparak neredeyse etkiledi?i anlat?lm??t?r. Jane, ?ocuklu?undan beri hik?ye yazmay? severdi. Ye?eni, Jane’in ?ok k???kken yazd??? baz? hik?yelerin yer ald??? bir defterin g?n?m?ze ula?t???n? bize iletti. Sonras?nda Jane, olgunlu?a eri?ene dek daha fazla okuyup daha az yazm?? olmay? diledi?ini, bunun kendisi i?in daha iyi olaca??n? belirterek edebi hedefleri olan bir di?er ye?enine on alt? ya??na basana dek daha fazla yazmamas?n? ???tlemi?tir. ?ocukluk d?neminden kalma yaz?lar? ve ilk yay?mlanan ?al??malar? aras?nda yer alan, d?nemin ger?eklikten uzak ve abart?l? romantizmiyle alay etti?i baz? parodilerin Northanger Manast?r?’n?n ?nc?s? oldu?u g?r?l?yor. Ayr?ca Jane’in hik?ye ve kompozisyon olu?turmay? sevmesinin yan?nda karakterler ?zerine ?al??ma merak? ?a??rt?c? derecede erken ya?ta ba?lam??t?r. ?zellikle, kendi deyimiyle “karma??k” karakterler ?zerine ?al??may? severdi. K???k sosyal d?nyas?nda bir g?zlemci rol? ?stlenme al??kanl???n? edinmesi de yine ayn? d?neme denk d??mektedir. Bu a??dan, yay?mlanan ilk ?? roman? edebiyat tarihinin en b?y?k eserleri aras?nda yer almaktad?r. Yayg?n kan?ya g?re Austen’?n ba?yap?t? olarak g?r?len Gurur ve ?nyarg?’y? 1796 y?l?n?n Ekim ay?nda, hen?z yirmi bir ya??n? doldurmam??ken yazmaya ba?lam??, bu tarihten itibaren yakla??k on ay i?inde bitirmi?tir. Ak?l ve Tutku’nun g?n?m?zdeki halini yazmaya ise hemen sonras?nda, 1797 y?l?n?n Kas?m ay?nda ba?lam??t?r; ancak bu kitab?n i?eri?i daha ?nceleri Elinor ve Marianne ba?l??? alt?nda kurgulanm?? bir hik?yenin i?lenmi?, geli?tirilmi? haliyse ki bu olas?d?r, ?yleyse Ak?l ve Tutku’nun, Gurur ve ?nyarg?’dan daha ?nce yaz?ld??? d???n?lebilir. Northanger Manast?r? ise 1803 y?l?nda yay?ma haz?rlanm?? olsa da Bay Austen-Leigh kitab?n 1798’de yaz?ld???n? belirtmi?tir. B?yle bir ??pheye kap?lmaya neden olmasa da yay?mlanmadan ?nce yazar?n elinde belli bir s?re kald?klar? i?in bu iki kitap da yeniden g?zden ge?irilmi? olabilir; ancak Northanger Manast?r? kesinlikle orijinal halindedir. Northanger Manast?r? ?akac? bir dille yaz?lm??t?r. Hen?z ergenli?inin sonuna yeni gelmi? bir kad?n taraf?ndan yaz?lm?? olsa da bu kitab?n, yazar?n olgunluk d?neminde yazd??? di?er kitaplardan fark? yoktur. Karakterlerin i? d?nyas?na bak???, sessiz ironisi, nazik derecede alayc? ?slubu ve yarat?c?l??? e? d?zeydedir. Detaylardaki titizli?i, son dokunu?lar?ndaki m?kemmellik, yazarla okuru ve karakterleri asla birbirinden uzakla?t?rmayan sessiz, saydam ve duygusuz ?slubu da ayn?d?r. D?nya, en parlak zihinleri b?y?leyen bu kitaplar? nas?l kazand?? Jane’in babas? Gurur ve ?nyarg?’y? bir yay?mc?ya teklif etmi?ti. Teklifi, postayla reddedilmi?ti. Yay?mc?n?n kitab?n tasla??n? ba?tan sona okumamas? kendi kayb? olmu?tur. Northanger Manast?r? 1803 y?l?nda Bath’taki bir yay?nevine 10 pound kar??l???nda sat?lm??t?r. Yay?mc?, kitab? inceledikten sonra bunun ?ylesine umut vaat etmeyen bir metin oldu?unu d???nm??t?r ki tasla?? y?llarca ?ekmecesinde bekletmi?tir. Sonunda, kitab? ba?lang??ta verdi?i para miktar?na memnuniyetle geri satm??t?r. B?ylesine romanlar yazabilen Jane, yazd?klar?n?n de?erinin fark?nda olmal?yd?. Umutsuz bir ?ekilde g?rmezden gelindi?i y?llar ac?nas?yd?. Ancak hayal k?r?kl???yla morali bozulmam??, hayat g?r???ne g?lge d??memi?tir; ne romanlar?nda ne de mektuplar?nda ya?ad??? hayal k?r?kl???na yer vermi?tir. T?m bunlar ya?an?rken o kendi elleriyle ?rettiklerinden keyif almaktayd?. Hayal g?c?yle yaratt??? karakterleri sanki ger?ek bireylermi? gibi seviyordu. Resim galerilerini dola?arak ana karakterlerinin portrelerini ar?yor, karakterlerinin aras?nda ya??yormu? gibi onlar hakk?nda k???k gizli bilgiler veriyordu. Ye?enlerine Anne Steele’in doktoru elde etmeyi asla ba?aramad???n?, Kitty Bennet’?n Pemberley yak?nlar?nda bir rahiple mutlu bir evlilik yapt???n?, Mary’nin elineyse amcas? Philip’in rahiplerinden daha de?erli bir ?eyin ge?medi?ini ve Meryton sosyetesinin y?ld?z? olarak g?r?lmekten memnuniyet duydu?unu, Bay Norris’in William Price’a verdi?i “hatr? say?l?r miktar”?n 1 pound oldu?unu, Frank Churchill’in Jane Fairfax’e verdi?i, Jane’in okumadan bir kenara att??? mektuplarda Frank’in “affet” s?zc???n? kulland???n? s?ylemi?tir. Gurur ve ?nyarg?’daki Elizabeth’in albenisini sanki onunla sosyetede tan??m???as?na hissetmi?tir. Tatmin edicilikten uzak miktarda kazand??? paran?n veya hasad?n? bir hayli bereketsiz kald?rd??? ??hretin arzusuyla yazm?yordu; sahip oldu?u yeteneklerin fark?ndal???, bunlar? kullanman?n verdi?i haz; kendini, ailesini ve belki de ba?kalar?n? e?lendirme iste?i, karakterlere ve hayata duydu?u i?ten ilgi sayesinde yaz?yordu. D?hilerin para i?in yazm?? olduklar? eserlere de s?rf bu y?zden k?t? denemez; Shakespeare para i?in yazm??t?r, Scott da ?yle, ancak kusursuz bir do?all?kla, k?r amac? g?tmeden ?retmenin de bir ?ekicili?i vard?r. Bu tarz eserlerin i?i doldurulmu?, ba?tan savma kitaplar olmayaca??ndan emin olabilirsiniz; Jane Austen’?n kitaplar?nda bu ?zelliklerin ikisi de yoktur. Jane roman yazmaktan keyif al?yor olsa da hayat? bundan ibaret de?ildi. Hem bir aile hayat? hem de bundan ba??ms?z bir sosyal hayat? vard?. ?kisi de e?lenceliydi, ikisi i?in de yap?lmas? gereken ?eyler vard?. Mektuplar? buna yeterince kan?t sa?lamaktad?r. ?nsanlar onun bir yazar oldu?unu bilmeksizin Jane’i d?zenli olarak g?r?yorlard?. Yazmak i?in kendini bir odaya kapatmad???, ?e?itli dikkat da??t?c? etkenleri i?inde bar?nd?ran aile ortam?nda yazd??? aktar?lm??t?r. Muhtemelen daha ?nce zihninde kurduklar?n? yaz?ya d?kmekteydi, b?ylece Scott’?n ?iir yaz???nda a??k?a g?r?len s?rat, Austen’?n yaz?? tarz? i?in de ge?erli olmaktad?r. S?ylenenlere g?re ?stlendi?i her ?eyde ?ok iyiydi. Annesi ev i?lerinde ?ok iyi oldu?unu s?yl?yordu. Hem basit hem de s?slemeli diki? nak??ta birinci s?n?f i? ??kar?yordu. Yengelerinden biri i?in yapt??? “ev han?m?” i?lemesi de m?kemmellik a??s?ndan di?er ?al??malar?ndan a?a?? kalm?yor, sanki bir peri k?z?n?n getirdi?i arma?anlara benziyordu. Jane’in bu i?ler i?in ?ok zaman harcad??? s?ylenmektedir. Konu?may? en sevdi?i konulardan biri bazen kendileri bazen de yoksullar i?in arkada?lar?yla yapt?klar? k?yafetlerdi. El yaz?s? olduk?a okunakl?d?r, harflerin ?ekilleri m?kemmeldir; g??l?d?r, ancak erkeksi de?ildir. Zaman ge?tik?e Jane’in ilgisi ye?enlerine de y?nelmeye ba?lad?. ?ocuklar da Jane’e kar?? koyam?yorlard?. Ye?enlerinden biri, “?ok k???k bir k?zken daima Jane halama sessizce yakla??r, evin hem i?inde hem d???nda elimden geldi?i s?rece onu takip ederdim. Annemin bana halam? rahats?z etmemi gizlice s?yledi?ini an?msam?yor olsam belki de bunu hat?rlamazd?m. ?ocuklar? ilk etkileyen yan? davran??lar?ndaki sevecenlikti. Sevgisini g?sterirdi, siz de onu sevdi?inizi hissederdiniz. ?u an hat?rlayabildi?im kadar?yla bunlar, Jane’in zek?s?ndan etkilenecek ya?a gelene dek hissettiklerimdi. Fakat ?ok ge?meden ?akac? konu?malar?ndan keyif almaya ba?lad?m. ?ocuklar i?in her ?eyi e?lenceli hale getirebiliyordu. Daha sonralar?, biraz daha b?y?d???mde, kuzenlerim de bu e?lenceyi payla?maya geldi?inde bize ?ok g?zel hik?yeler anlatacakt?. Bu hik?yeler genellikle periler ?lkesi ve periler hakk?ndayd?; hik?yenin b?t?n kahramanlar? ise ona aitti. ?undan kesinlikle eminim, hik?yeyi o an uyduruyordu; e?er ?artlar uygun olursa iki ya da ?? g?n boyunca hik?yeye devam ediyordu.” Ye?enlerden bir di?eri de bu g?r??leri destekleyerek Jane’in “uzun, anl?k hik?yelerinin” verdi?i keyfi ?zellikle vurgulam??t?r. 1801 senesinde, Jane yirmi be? ya??ndayken, ya?lanmakta olan babas? dini g?revlerini ailenin ikinci b?y??? olan o?luna devretmi?tir. Ard?ndan, o zamanlar emekli rahiplerin ve birtak?m zengin, g?steri?li kad?nlar?n g?zbebe?i Bath’a ta??nm??t?r. Bu y?zden Jane, hik?ye kurgular?na serpi?tirdi?i Steventon’a, gen?li?inin ge?ti?i yerlere, tara?al? eski bah?eye ve hik?yelerini olu?tururken dolan?p durdu?u, k?r ?i?ekleriyle ???ldayan ye?il patikalara veda etmek zorunda kalm??t?. Ak?l ve Tutku’da Marianne, ta??nmas?ndan bir ak?am ?nce evinin ?n?nde yaln?z ba??na dola??rken “Sevgili, ?ok sevgili Norland; seni d???nd?k?e h?z?nlenmeyi ne zaman b?rakaca??m? Ba?ka bir yerde kendimi evimde hissetmeyi ne zaman ??renece?im? Ah! Benim mutlu evim, seni belki bir daha hi? g?rmeyece?imi d???nerek buradan izliyor olman?n verdi?i ac?y? anlar m?s?n ki? Peki ya siz, yaprak yaprak tan?d???m a?a?lar! Ama siz, ayn? kalmaya devam edeceksiniz. Ayr?l???m?z nedeniyle yapraklar?n?z sararmayacak, art?k sizi seyredemeyece?imiz i?in tek bir dal bile kurumamazl?k etmeyecek! Hay?r, siz hep ayn? kalacaks?n?z; verdi?iniz keyiften veya h?z?nden haberiniz olmayacak, g?lgeniz alt?nda y?r?yenlerin de?i?iminden bihaber kalacaks?n?z! Ama sizden keyif alacak kim kalacak geride?” demi?tir. Belki de Jane Austen, Steventon’daki son gecesinde b?yle hissetmi?tir. Bath, Jane’in g?zlemleyebilece?i daha b?y?k bir d?nya sunmu?tu; Beau Nash ruhunun etkisinin s?rd??? sosyete, o g?nlerde birli?ini koruyup her ak?am kabul salonlar?nda bulu?tu?u i?in g?zlemciye a??k durumdayd?. Ne var ki Jane Austen, Bath’ta ge?irdi?i d?rt senede Watson Ailesi’nin bir b?l?m? haricinde hi?bir ?ey yazmam??t?r. Bununla beraber hem Northanger Manast?r?’n?n ve hem de ?kna’n?n ge?ti?i yerlerin bir k?sm?n? temsil ediyor olmas?na kar??n kapl?calar?yla bilinen Bath, gelenekleri ve al??kanl?klar?yla genel bir ?ekilde resmedilmi? olsa da karakterlerin ki?iliklerinde yerel halka ?zg? ?zellikler g?remiyoruz. Karakterler h?l? k?rsal kesimin se?kin s?n?f?ndan ve din adamlar?ndan olu?maktad?r. Bath ise yaln?zca bu iki kesimin kar??la?t??? yerden ibarettir. Yerel halkta muhtemelen pek ilgin? bir ?ey yoktu, arada s?rada gelen misafirlerse Jane Austen’?n sanat?n?n s?rr? olan sab?r ve titizlik gerektiren karakter ?al??mas? i?in gereken olanaklar? sa?lam?yordu. Jane’in Bath’? sevdi?i ortadayd?. Bath’?n alt? haftadan sonra can s?k?c? bir yer haline geldi?ini d???nen, buna kar??n her k?? d?zenli olarak gelip alt? haftal?k ziyaretlerini on, on iki haftaya uzatan, sonunda burada daha uzun s?re kalmak i?in yeterli maddi kaynaklara sahip olmad?klar?ndan gitmek zorunda kalan insanlar? alaya al?rd?. Belki de kabul salonlar?nda Bay Henry Tilney gibi ho? bir kavalyeyle sohbet ederek ge?irdi?i ne?eli bir ak?amdan sonra kendini Catherine Morland gibi hissediyordu; “eve varana dek kendisi koltu?unda, ruhu ise i?inde dans etti.” Kaleminin dura?anl???n?n sebebi sosyal hayat?ndan ald??? keyif olabilir. Hi? ??phe yok ki zihni h?len ?al???yor, malzeme topluyordu. S?rf bir serinin ayl?k b?l?mlerini tamamlayabilmek i?in ilham beklemeden veya yarat?lar? olgunla?madan yazmak gibi kat? bir zorunlulu?u yoktu. Bath’tan sonra ilerde ?kna’da bir b?l?m?n ge?ece?i yer olan Lyme’? ziyaret etmi?tir. Babas? 1805 y?l?nda hayat?n? kaybettikten sonra annesi ve ablas?yla Southampton’a ta??nd?lar. 1809 y?l?na kadar burada ya?ad?lar. Castle Square’de bah?esi surlarla ?evrili, b?y?k, eski moda bir evleri vard?. Southampton sosyal bir merkezdi. Castle Square’in bir k?sm?nda Lansdowne Markisi’nin ?atoya ?evrilen malik?nesi yer al?yordu. Sekiz atl? faytonuyla at s?ren markiz ise arkadaki d?rt at?ndan vazge?erek kar?? evdeki nazik yergiciye ne?e ve tefekk?r kar??l???nda g?da yard?m? yapm?? olabilir. Muhtemelen Southampton’dan sonra ziyaret etti?i Portsmouth’ta denizin g?zelli?ini g?r?p keyfini ??kard???nda, “Asl?nda Mart ay?nda olsak da sanki yumu?ac?k havas?, canland?ran hafif r?zg?r?yla Nisan ay?ndayd?k. Kimi zaman parlak g?ne? bir dakikal???na bulutlar?n arkas?nda kal?yor, b?ylesi bir g?ky?z?n?n alt?nda her ?ey ?ok g?zel g?r?n?yordu. G?lgeler Spithead’de ve ilerisindeki adadaki gemilerde birbirini koval?yordu; ?e?it ?e?it renkleriyle kabar?p y?kselmi? deniz, ne?eyle dans edip ho? sesiyle surlara ?arp?p duruyordu,” ifadelerini kaleme alm??t?r. Bunlara ek olarak b?y?k askeri liman?n k?y?s?nda ya?ayan bahriyelilerin ve halk?n sosyal ya?ant?s?na da ?ahit olmu?tur, ancak g?r?n??e bak?l?rsa bundan pek tat almam??t?r. En az?ndan Mansfield Park’ta Fanny’nin, Portsmouth’ta kendisini az?c?k da olsa tatmin edebilecek bir sosyal ?evre bulamad???n? yazm??t?r. “Fanny’ye g?re erkeklerin hepsi baya??, kad?nlar ise ??mar?kt?. Herkes g?rg?s?zd?. Eskiden tan?d??? insanlardan da yeni tan??t?klar?ndan da hi? memnun de?ildi.” Bu, kula?a ki?isel deneyimle var?lan bir kan? gibi geliyor. Lyme’da balolara gitti ve dans etti. Mektuplar?nda kat?ld??? danslardan ve kavalyelerinden bahsetti. Gelgelelim art?k evlilik ya??n? ge?mekteydi, hi? evlenmemi? ya?l? bir kad?n olmay? istemeye ba?lam?? olmal?yd?. Yine de bir roman?nda bir kad?n?n yirmi dokuz ya??ndayken hi? olmad??? kadar g?zel olabilece?ini ima etmi?tir. Evlili?in mutluluk getirdi?ini d???nd??? a??kt?r. Emma’daki Bayan John Knightley, hayat?n? e?i ve ?zerine titredi?i ?ocuklar?na adam??t?r ve Jane’in “ideal kad?nsal mutluluk modeli”dir. Buna kar??n kendisi i?in daha kendi halinde ve mant?kl? bir yol ?izmi?tir. Harriet, Emma’ya “Evde kalacaks?n ve bu korkun? bir ?ey,” der. Emma, “Bo? versene; evlenmemi?, fakir ve ya?l? bir kad?n olmayaca??m. ?nsanlar?n ?o?u bekarl??? yoksulluk y?z?nden hor g?r?yor! Dar gelirli bek?r bir kad?n g?l?n?, aksi, evde kalm?? bir kad?n olmal?, gen? k?zlara ve erkeklere alay konusu olacak t?rden biri; buna kar??n bek?r ama vars?l bir kad?n daima sayg?de?erdir, di?er herkes gibi mant?kl? ve ho? olabilir,” ?eklinde cevap vermi?tir. Jane, ger?ek?i sa?duyusuyla d?nyan?n bu konuda ilk bak??ta g?r?nd??? kadar hatal? olmad???n? da eklemi?tir, dar gelir zihni buland?r?p insan? fevrile?tirebilirdi. Jane Austen’?n yan?nda b?y?yen ye?enleri, ona Emma Knightley’nin evlili?inden duydu?u mutlulu?un bir b?l?m?n? verebiliyordu. Hem kendisi hem de ablas?, orta ya? sembol? olan ?apkay? takmaya olduk?a erken ba?lam??t?r. Birinin yapt???n? mutlaka di?eri de yap?yordu. ?kisi tek bir ruhta tamamlan?yordu. ?yle ki, Cassandra idam edilse, Jane’in de idam edilmek i?in ?srar edece?i s?yleniyordu. Jane, kendisini sa??na ?ekil verme i?kencesinden kurtard??? i?in ?apka takt???n? belirtmi?tir. O g?nlerde sa? yapmak, moda tiranl???na adanan korkun? bir adakt?. ?apka takmak, iki k?z karde?in de karakterine uyuyordu. ?kisi de tertipliydi ancak neyin modaya uygun oldu?unu ya da neyin moda olaca??n? umursam?yordu. Mektuplarda kad?n ?apkac?-l???n?n hafife al?nd???n? erkeklerin anlamad??? ge?mektedir. Hatta Jane, ilk yaz?lar?nda erkek kalbinin puantiyeli, ?i?ekli, muslin veya jakona[4 - Giysi ve ba?l?k yap?m?nda kullan?lan olduk?a ince bir kuma? t?r?. (e.n.)] gibi kuma? t?rleri aras?nda ayr?m yapmad???n? belirterek hemcinslerini erkekleri memnun etmek i?in giyinmenin beyhude oldu?u y?n?nde ?akayla kar???k uyarm??t?r. “Kad?n, sadece kendi tatmini i?in var olmal?d?r. K?yafeti y?z?nden hi?bir erkek ona daha ?ok hayranl?k duymaz, hi?bir kad?n onu daha ?ok sevmez. Tertiplilik ve moda kad?n i?in yeterlidir, erkekler i?inse pejm?rde ve uygunsuz bir ?eyler gayet ?ekici gelecektir,” demi?tir. Bu son s?zleri yirmi bir ya??ndaki bir kad?n i?in olduk?a sivriydi. Neticede kad?nlar?n kendisi i?in de?il, birbirleri y?z?nden giyindi?i anlam? ??kmaktad?r. 1809 senesinde, Jane yirmi d?rt ya??ndayken annesi ve ablas?yla Southampton’? terk ederek abisi Edward Knight’?n giderlerini kar??lad???, Jane’in eski yuvas? olan Steventon’a pek de uzak say?lmayan Winchester yak?nlar?ndaki Chawton’daki evine yak?n bir ?iftlikte ya?amaya ba?lad?lar. Chawton Evi, Jane’in karde?inin torunu Lort Brabourne’a miras kalm??t?r. ?iftlik, tatil i?in evlerine d?nen Winchester ?ocuklar?n?n ne?eli tela??na ?ahitlik eden anayolun ?zerindeydi. Buna kar??n, g?rgen ?itlerle ?evrili, ?imenlikleri, y?r?y?? patikalar? ve fundal?klar?yla bah?enin asil bir mahremiyeti vard?; egzersize ve yaz? yazmaya uygundu. Misafir odalar? da mevcuttu. Bayan Lloyd da onlara e?lik etmeye ba?lam??t?. Steventon’dan eski tan?d?klar? yak?ndayd?, ev ahalisi genel olarak mutlu, ne?eli ve Jane’in ?al??mas?na uygundu. Hayal g?c? canlanm??, kalemini tekrardan eline alm??t?; t?pk? Steventon’da oldu?u gibi Chawton’da da ?? roman yazd?. Bu ?? roman Emma, Mansfield Park ve ?kna’d?r. En sonunda Steventon’da yazd??? romanlardan ikisini basacak yay?mc?y? bulmu?tu. Yay?mc? Bay Egerton bu maceran?n ?ok ??lg?nca oldu?unu d???nm?? olmal?yd?; b?ylece, Egerton’?n macerac? ruhu sayesinde Jane Austen’a gereken sayg? g?sterilmi? oldu. Yay?mc?, Ak?l ve Tutku i?in Jane’e, ne?eli tevazu-suyla ?ok b?y?k bir miktar olarak kabul etti?i 150 sterlinlik bir ?deme yapt?. Jane’in ?l?m?ne dek eserlerinden kazand??? miktar yaln?zca 700 sterlin olmu?tur. Ak?l ve Tutku, 1811’de, Jane otuz alt? ya??ndayken; Gurur ve ?nyarg? ise bundan iki sene sonra yay?mlanm??t?r. 1811 ile 1816 y?llar? aras?nda Jane Austen, Mansfield Park, Emma ve ?kna’y? yazm??t?r. Mansfield Park 1814’te; Emma 1816’da yay?mland?. Northanger Manast?r? ile ?kna 1818 y?l?nda, yazar?n ?l?m?nden sonra yay?mlanm??t?r. Yay?mlar isimsiz yap?lm??, Jane Austen yazarl???n? hi?bir zaman halka beyan etmemi?ti. Buna kar??n s?rr? ortaya ??km??t?. Ye?eni taraf?ndan do?rulanm?? olmasa da Gurur ve ?nyarg?’n?n yazar? olarak Corinne’in yazar?yla bulu?mak ?zere ald??? daveti, Jane Austen olarak davet edilmedi?i hi?bir haneye gitmeyece?ini belirterek reddetti?ine dair bir s?ylenti bulunmaktad?r. Bu davran??? ba??ms?zl?k olarak ?v?lm??, gurur g?sterisi olarak ele?tirilmi?tir. Bu hik?ye ve yorumu do?ruysa bize Congreve’in oyun yazar?ndan ziyade bir beyefendi olarak g?r?lmeyi istedi?ini, Voltaire’in de bunun ?zerine onca yolu bir beyefendiyi g?rmek i?in gelemeyece?ini s?ylemesini an?msat?yor. Gelgelelim hik?ye do?ruysa bile Jane yaln?zca yazarl???n? resmi olarak beyan etmekten ka??nmay? ama?l?yor olamaz m?yd?? Bayan Barney, Bayan Edgeworth ve di?er kad?n romanc?lar?n pop?lerli?ine ra?men, o g?nlerde h?len bir kad?n?n kitap yazmas? cinsiyetinin s?n?rlar?n? a?mas? olarak g?r?l?yordu; edebi d?nyadan uzak ya?ayan, sosyal duyarl?l??a dikkat eden Jane’in bu konuda hassas olmas? muhtemeldir. Belki de Corinne ile Gurur ve ?nyarg?’n?n yazarlar?n?n bir araya getirilememi? olmas? ?ok da ?z?c? de?ildir; Madam de Stael, Jane Austen’?n yaz?lar?n? vulgaires (kaba, g?ndelik) olarak nitelendirmi?tir. Bu ifadeyle Jane’in se?ti?i konular?n g?ndelik olmas?n?n ?tesinde bir g?r?? beyan ettiyse daha yersiz bir tespit yapm?? olmas? m?mk?n de?ildir. Romanlar, yorumlar?na en ?ok ?nem verilen ki?iler taraf?ndan takdir g?rm??t?. S?r Walter Scott’?n g?nl???nde ?u s?zler yaz?l?d?r: “Gurur ve ?nyarg?’y? en az ?? defa olmak ?zere tekrar tekrar okudum.” S?r Walter, kendini zarif?e k???k g?stererek, “Bu gen? kad?n, g?nl?k hayattan karakterleri ve i?inde bulunduklar? hisleri tasvir etmede ?imdiye dek kar??la?t?klar?m aras?nda en b?y?leyici yetene?e sahip. B?y?k ve ?a?aal? ?rg?y? t?pk? ?u anda oldu?u gibi ben de kurabilirim; ancak g?ndelik, s?radan olaylar? ve karakterleri ger?ekli?in ve duygunun tasviriyle ilgin? k?lan muhte?em dokunu? bana bah?edilmemi?. Bu denli yetenekli birinin bu kadar erken ?lmesi ne ac?!” ?eklinde eklemi?tir. Macaulay ise g?nl???nde ??yle yazm??t?r: “Bir kez daha Bayan Austen’?n romanlar?n? okudum; b?y?leyiciler. D?nyada m?kemmelli?e bu kadar yakla?an ba?ka bir yap?t yoktur.” Ne var ki Jane Austen, bu ?vg?lere asla denk gelmemi?tir. G?r?n??e bak?l?rsa Lort Lansdowne’un, Sydney Smith’in veya S?r James Mackintosh’un s?zlerini veya herhangi birinin ?vg?lerini de i?itmemi?ti. Quarterly dergisi 1815’te Jane’i ??pheli bir yaz?yla olduk?a k?t? ?ekilde ele?tirmi?tir. ?atafatl? hislerle veya Udolpho’nun Gizemleri’nin romantizmiyle beslenen kitleye Jane’in hik?yeleri s?radan ve ?nemsiz gelmi?ti. Jane’in ?l?m?nden sonra ?n kazand???n? s?yleyebiliriz. Ya?am? boyunca kazand??? ??hret, ba? d?nd?rmekten ?ok uzakt?. Buna kar??n, Morley Kontesi’nden nazik bir not eline ula?m??, ?ok daha ?nemlisi, Warren Hastings’in be?enisini kazand???na ili?kin duyumlar alm??t?r. Jane ba??ms?z ve cesur bir kad?n olamam??t?. Bas?lan kitaplar? onu Londra’ya getirmi? olsa da edebiyat d?nyas?ndan tan?d?klar edinmemi?, entelekt?el d?nyaya kar??mam??t?r. 1815 y?l?n?n sonbahar?nda da Londra’da bulunmaktayd?; ancak edebi partilere kat?lmak i?in de?il, karde?i Harry’ye ge?irmekte oldu?u tehlikeli ate?li hastal??? atlat?rken Hans Place’teki evinde bakmak i?in oradayd?. T?m bunlara ra?men Londra’da ge?irdi?i s?rede enteresan bir iltifat alm??t?r. Karde?iyle, Prens Naibi’nin hekimlerinden biri ilgileniyor ve bu hekim Jane’in s?rr?n? biliyordu. Bir g?n Jane’e, Prens’in onun romanlar?na hayran oldu?unu, her evinde bunlar?n birer adet kopyas?n? bulundurdu?unu s?ylemi?tir. Prens, Jane’in Londra’da oldu?unu ??renince Carlton House’un k?t?phanecisi Bay Clarke’dan Jane’in emrine amade olmas?n? istemi?tir. Bay Clarke, Jane’i Carlton House’a g?t?rerek muhte?em malik?neyi gezdirmi? ve ileride yazaca?? bir roman varsa bu roman? Prens’e adayabilme ?zg?rl???ne sahip oldu?unu s?ylemi?tir. Bu y?zden Emma, Prens’e adanm??t?r. Bununla birlikte Bay Clarke, ya y?ce bir ilhamla ya da sahip oldu?u bilgelikle Jane’e ileride yazaca?? bir hik?ye i?in konu olarak “ya?am?n? ?ehir ve ta?ra aras?nda ge?irmesi gereken bir din adam?n?n al??kanl?klar?n?, karakterini ve co?kusunu” se?mesini ?nermi?tir. Jane ise tevazu g?stererek iyilik, co?ku ve edebi kimlik haricinde bu karakterle neredeyse ayn? ?zellikleri ta??d??? yan?t?n? vermi?tir. Edebi yan?na gelecek olursak, “Bir yazar olmaya cesaret eden d???k ??renim g?rm?? bilgisiz bir kad?n olmakla ?v?nebilecek kibre sahip oldu?unu d???n?yordu.” Ne var ki Bay Clarke b?yle d???nm?yordu. Prens Leopold’?n ?zel Kalemi ve Rahibi g?revlerine hen?z getirilen, Prenses Charlotte’la evlenecek olan Bay Clarke, Emma’daki ithaf?n kabul? i?in Jane’e yazd???nda, “Cobourg Hanedan?’ndan August’u anlatan tarihi romantik bir kitap yazmak bu aralar ?ok ilgi ?ekebilir,” s?zlerine yer vermi?tir. Jane, epik ?iir yazamayaca?? gibi romantik bir kitap da yazamayaca??n? belirten bir cevap vermi?tir. “Hayat?m? kurtarmak haricinde ba?ka bir ama?la oturup bir dizi romantik hik?ye yazmaya kalksam, yazmaya devam etmek zorunda kal?p da kendime veya ba?kalar?na g?lecek kadar rahatlayamazsam eminim daha ilk b?l?m bitmeden beni asarlar. Hay?r, kendi ?slubumdan devam etmeliyim, kendi yolumda gitmeliyim; bir daha bu yolda ba?ar?l? olamasam bile, ba?ka bir yola girdi?imde b?sb?t?n ba?ar?s?z olaca??ma eminim,” demi?tir. Bay Clarke’?n ?nerisinden hareketle Plan of a Novel according to Hints from Various Quarters (?e?itli Yerlerden Gelen ?neriler Do?rultusunda Bir Roman Plan?) ba?l?kl? bir hiciv haricinde bir ?ey ?retilmedi. Zavall? VI. George, olduk?a iyi nedenlerle, say?s?z el taraf?ndan kendisine at?lan ?amurlarla tepeden t?rna?a kaplanm?? haldeydi. Gelgelelim onun hakk?nda ?u ?? iyi ?eyi s?ylemeliyiz: ?rlanda’y? ziyaret etmi?ti, Bayan Fitzherbert isminde harika ve al?ml? bir kad?na ???k olmu?tu, izin verilseydi bu kad?nla evlenecekti ve Jane Austen romanlar?n? seviyordu. Jane’in kitaplar?n? ger?ekten okumu? oldu?unu umuyoruz. K?t?phanecisi, okudu?unu s?ylerken kraliyete yara?an beyaz yalanlardan birini s?ylemiyordu. Bu esnada Jane hayat?n t?m s?radan g?revlerini yerine getiriyordu. Annesi ya?lan?yor, Jane ?efkatle onunla ilgileniyordu; ye?enleri i?in nazik bir hala ve dan??mand?, daha ?nce de g?rd???m?z ?zere karde?i hastayken onun bak?m?n? ?stlenmi?ti. Maun a?ac?ndan yap?lma k???k masas?nda oturup yaz?yor, biri gelirse yazd?klar?n? yan?nda tuttu?u kurutma k???d?n?n alt?na sakl?yordu. Hi? kimse Jane’in tav?rlar?ndan hareketle onun bir yazar oldu?unu tahmin edemezdi. Romanlar?n?n ba?ar?s?n? do?al olarak ilgiyle ancak sessiz bir ne?eyle izliyordu. Daha ?nce de s?yledi?imiz gibi, hayat? romanlar?ndan ibaret de?ildi. ?kna’n?n tamamlanmas?n?n ard?ndan bir k?sm? de?i?tirilmi?ti. Bu esnada Jane Austen, hayat?n?n sonuna yakla??yordu. 1816’da g??s?zle?ti?ini hissetmeye ba?lam??t?. Gelgelelim hastal???n?n ?l?mc?l do?as?n?n ne zaman fark?na vard??? bilinmiyor. Y?r?y??leri k?salm??t?; art?k y?r?y??e ??kamad???nda bir e?e?in ?ekti?i arabayla dola??yordu. Zamanla evdeki hareketlili?i de son buldu, art?k uzanmak zorundayd?. Evlerinde sadece bir tane kanepe vard?. Cowper’?n muhte?em ?iirine konu olacak kadar nadir bulunan bu kanepe, o d?nemde bir zenginlik g?stergesiydi. Bu kanepede daima Jane’in annesi otururdu. Jane, annesi etrafta olmasa bile bu kanepeye oturmazd?. Bunun yerine sandalyeleri yan yana koyarak kendine bir koltuk yapar, kanepeden daha rahat hissediyormu? gibi davran?rd?. Bu davran???n?n alt?nda yatan sebep, neden b?yle yapt???n? a??klamas? i?in Jane’i zorlayan k???k ye?eninin a?z?n?n aranmas?yla ortaya ??km??t?; e?er Jane kanepeyi kullanmak i?in herhangi bir e?ilim g?sterse annesi bir daha o kanepeyi kullanmaya ?ekinebilirdi. 1817 May?s’?nda t?bbi yard?m i?in Winchester’daki lojmana g?t?r?ld?. Hekim Bay Lyford umut dolu konu?mu?tu fakat ortada umut nam?na hi?bir ?ey yoktu; art?k g??l? ve berrak bir el yaz?s?yla yazamad??? bu mektup ise Jane’in son mektuplar?ndan biridir: Benim can?m E’m, hastal???m boyunca g?sterdi?in ?efkat dolu ilgiye, kendimi iyi hisseder hissetmez sana kendim hakk?nda yazmaktan daha iyi bir te?ekk?r etme yolu yok. El yaz?mla ?v?nmeyece?im; ne el yaz?m ne de y?z?m g?zelli?ini geri kazanabildi. Buna kar??n di?er y?nlerden g?c?m? h?zla kazan?yorum. Art?k sabah dokuzdan ak?am ona kadar yata??n d???nda, kanepede[5 - Bu kanepe, Chawton’daki evinde bulunan de?il, Winchester’da konaklad?klar? yerde bulunan kanepedir.] oturuyorum. Durum b?yle olsa da yemeklerimi Cassandra halanla makul bir ?l??de yiyip kendimi me?gul ediyor, bir odadan ?tekine y?r?yebiliyorum. Bay Lyford beni iyile?tirece?ini s?yl?yor. ?yile?tiremezse bir bildiri yaz?p kilise y?netimine sundu?umda bu dindar, bilgili ve tarafs?z kurumdan bir tazminat alaca??mdan ??phem yok. Kald???m?z yer ?ok rahat. Kavisli ??kma penceresi Dr. Gabell’?n bah?esine bakan k???k, derli toplu bir ?izim odam?z var. Bana at arabalar?n? yollayan anne ve baban?n nezaketi sayesinde cumartesi yapt???m yolculuk beni ?ok az yordu. E?er hava g?zel olsayd? hi? yorulmazd?m; fakat Henry amcan ile William Knight amcan?n nezaketlerinden ?t?r? ya?mur boyunca at s?rt?nda bize e?lik etmeleri beni ?zd?. Yar?n bizi ziyaret etmelerini bekliyor, gece de kalmalar?n? umuyoruz; kilisenin kabul ve tatil g?n? olan per?embe, Charles’? kahvalt?ya g?t?rece?iz. Zavall?c?k, hasta odas?nda kald???ndan bizi sadece bir kez ziyaret edebildi, ama bu ak?am taburcu olmay? umuyor. Bayan Heathcote’u her g?n g?r?yoruz. William da bizi yak?nda arar. Tanr?’ya emanet ol, benim can?m E’m. E?er bir g?n hastalan?rsan t?pk? benim gibi ?efkatle bak?m g?resin. Endi?elerinin azalmas?n?, duygular?n? payla?an arkada?lar edinmeni diliyorum ve en b?y?k hediye olan, senin de kesinlikle kazanaca??n? s?ylemeye c?ret etti?im, yak?nlar?n?n sevgisine lay?k oldu?un bilincine sahip ol. Ben bunu hissettim.     Seni ?ok seven halan, J.A.     COLLEGE ST., WINTON, 27 May?s Sal?. Son mektubunda ?u kelimeler yer alm??t?r: “Sadece can?m ablam?n, benim nazik, dikkatli, yorulmak bilmeyen hem?iremin sarf etti?i u?ra? nedeniyle hastalanmad???m? s?yleyece?im. Ona ve sevgili ailemin bu durumda bana g?sterdi?i sonsuz ?efkatin kar??l???nda bor?lu olduklar?ma gelince… Sadece a?layabilir ve Tanr?’ya onlar? daha ?ok kutsamas? i?in dua edebilirim.” B?rakal?m da hik?yenin geri kalan?n? Jane’in en sevdi?i ye?eni anlats?n: Hastal??? boyunca ablas? ve s?kl?kla ona yard?mc? olan yengesi, yani annem taraf?ndan bak?ld?. Hayat?n? kaybetti?inde ikisi de yan?ndayd?. Erkek karde?lerinden din adam? olan ikisi Winchester’a, Jane’i s?kl?kla ziyaret edebilecek ve bir H?ristiyan?n hasta yata??nda ger?ekle?tirilen rit?elleri ger?ekle?tirebilecek kadar yak?n ya??yordu. Jane mektuplar?nda umut dolu bir dil kullansa da i?inde bulundu?u tehlikenin fark?ndayd?. Ne var ki bu durum onu korkutmuyordu. Onu hayata ba?layan bir?ok ?eyin oldu?u do?ru. Ailesiyle bir arada bulunmaktan mutluydu, ba?ar?s? nedeniyle ?zg?ven sahibi olmaya daha yeni ba?l?yordu ve hi? ??phe yok ki muhte?em yeteneklerini kullanmaktan keyif al?yordu. ?ok daha uzun ya?amaktan mutluluk duyabilece?ini d???nebiliriz; fakat o, ?l?me korkmadan ve ?ik?yet etmeden haz?rland?. M?tevaz?, inan?l? bir H?ristiyand?. ?mr?, herhangi bir ?vg? beklemeden, ki?isel ??kar g?zetmeden ev i?leri ve ailevi ili?kilerle ge?ti. Sanki i?g?d?sel olarak etki alan?na giren herkese mutluluk a??lamaya ?al???rd?. ??phesiz, son g?nlerini huzur i?inde ge?irerek bunun ?d?l?n? alm??t?r. Tatl? mizac? asla de?i?medi. Onunla ilgilenenlere kar?? her zaman d???nceli ve minnettard?. Baz? zamanlar kendini nispeten daha iyi hissediyordu; o anlarda ?akac? ruhu canlan?yor, i?inde bulunduklar? h?zne ra?men etraf?ndakileri e?lendiriyordu. Bir keresinde sona yakla?t???n? hissetti?inde son s?zleri oldu?unu d???nd??? ?eyleri s?ylemi?; yan?nda oldu?u i?in yengesine ?zellikle te?ekk?r ederek, “Bana daima nazik bir k?z karde? oldun, Mary,” demi?ti. Ka??n?lmaz son yakla?t???nda ise h?zla ??km??, bir iste?i olup olmad???n? soran yak?nlar?na, “?l?m haricinde hay?r,” yan?t?n? vermi?ti. Bunlar son s?zleriydi. 8 Temmuz 1817 sabah?, s?k?net ve huzurla son nefesini verdi. Jane’in cenazesine sadece onu “?ok seven ve onunla gurur duyan” ailesi kat?ld?. Hatta g?r?n??e g?re Jane’e olan sevgileri, onunla duyduklar? gururu bile a??yordu. ?l?m haberi Annual Register’da yer almad?. Winchester Katedrali’nde, kuzey patikas?n?n ortalar?na yak?n, siyah mermer kaplama bir mezara g?m?ld?. Katedrali gezdiren kilise g?revlisi, bir keresinde bir ziyaret?iye “mezar?n?n yeri bir?ok ki?i taraf?ndan sorulan bu kad?nla ilgili ?nemli bir ?eyin olup olmad???n?” sormu?tur. E?er bu g?revli, bahsi ge?en soruyu Jane Austen’?n mezar?n? arayanlara sormay? ak?l edebilseydi bir?o?u en b?y?k ?ngiliz edebiyat??lar? aras?nda yer alan, az?msanmayacak kadar?n? ise ?nl? siyat?ilerin olu?turdu?u ziyaret?ilerin sayg?lar?n? sunmak ?zere bu m?tevaz? mezar? ziyarete geldi?ini ??renebilirdi. Belki de siyaset?iler, kendi dertlerini yumu?atmay? ba?aran Jane Austen’a edebiyat??lardan daha fazla minnet duymaktayd?. B?ylesine bir ya?amdan beklenebilece?i gibi Jane Austen’?n d?nya g?r??? samimi ve naziktir; bunun yan? s?ra, kinizmden de tamamen uzak oldu?unu tekrarl?yoruz. Keskin g?zl? ve alayc? bir g?zlemci olarak sevilmeyi hak edeni sevmi?, insanl???n zaaflar?yla, kendini kand?rma e?ilimiyle ve sahte tav?rlar?yla kendini e?lendirmi?tir. Kabal??a kar?? neredeyse titizlik seviyesinde sert bir tutumu vard?r. Bu sert tutumu Ak?l ve Tutku’daki Bayan Jennings’inki gibi iyi huylu bir kabal??a de?il, ayn? romandaki Bayan Steele’in ruhunun k?t?l??? ve k?stahl???n?n birle?iminden ??kan kabal??a kar?? y?nelmi?tir. Mektuplar, daha ?nce s?ylendi?i gibi hem biyografik hem genel a??dan ilgi ?ekici de?ildir. Konular? tamamen olays?z ge?en bir hayat?n ?nemsiz detaylar? ?zerinedir. Mektuplarda bahsedilen insanlar?n tarihte mezar ta?lar?nda yazan isimlerinden ba?ka bir kayd? yoktur. Asl?na bak?lacak olursa edit?r?n haz?rlad??? sos, yeme?in kendisinden daha iyidir. Madam de S?vign? ve Horace Walpole t?m sanatlar?n? mektuplar?na aktarm??t?r. Jane Austen ise mektuplar?na sanat?ndan k???c?k bir par?a bile yans?tmam??t?r. Mektup yazma sanat?n?n yaln?zca yaz?lan kimseye s?zl? olarak ne s?ylenmek isteniyorsa onun k???tta ifade edilen yan?na ilgi duydu?unu s?ylemi?tir. “Bu mektubun t?m?nde seninle m?mk?n oldu?unca h?zl? konu?tum.” Mektuplar?nda h?kim olan hava ne?eli, alayc? ve hatta enerjiktir; bunlardan, yazar?n hayat?ndan gayet memnun, sevecen biri oldu?unu ve etraf?ndakilerin sevgisinden mutluluk duydu?unu g?rebiliyoruz. Partilerden, balolardan ve her t?rden sosyal e?lenceden ?ok?a bahsetmi?tir, hepsinde kalbi canl?l?kla ?arpmaktad?r. Fakat ayn? zamanda ele?tiriden de ka??nmam??t?r. Kimi zaman dokunu?lar? serttir. “Bay Price’?n Deane’de ya?amas?na pek olanak tan?m?yorum; umudunu annesinin yazd?klar?n?n ?zerine de?il, kendi yazd?klar?n?n etkisi ?zerine kurdu?unu d???n?yorum. Huysuz ve dar g?r??l? bir kad?n? sevmedi?i ki?ilere minnet duymak zorunda b?rakmaya ikna edebilece?ini iddia eden o g?zlerden ?ok daha iyisini yazmak zorunda.” “Earle ile e?i Portsmouth’ta herhangi bir hizmet?ileri olmadan, olabildi?ince m?nzevi bir hayat s?r?yor. Kad?nca??z bu ?artlar alt?nda evlilik yapt???na g?re ne kadar da muazzam, i?ten ve hakiki bir a?k duyuyor olmal?.” “Bayan T. bekledi?im kadar g?zel de?il; y?z? t?pk? karde?ininki gibi t?ys?z, y?z hatlar? da pek g?zel de?il; ?ok all?k s?rm??t? ve sessiz, aptall???yla halinden memnun bir g?r?nt?s? vard?.” “Dorsetshire’da Bayan Portman’a pek hayranl?k duyulmuyor; iyi huylu bu d?nya, Bayan Portman’?n g?zelli?ini ?yle abartm??t? ki herkes hayal k?r?kl???na u?rama mutlulu?una eri?mi? oldu.” “Bir k?t?phaneye ?ye olmas? ?nerilen Bayan Martin, bana ?ye olaca?? k?t?phanede sadece roman olmamas? gerekti?ini s?yledi. Kendisi bu iddial? laf?, harika bir roman okuru olan ve bundan ?ekinmeyen ailemizi i?nelemek amac?yla etmi? olabilir; fakat bu s?zlerin as?l muhattab?, kendisinin sahip oldu?u ?yelerin y?zde ellilik b?l?m?d?r.” “Bayan … epey tela?l? bir gelin olmu? olmal?; ?yle bir t?ren d?zenlemi? ki al?akg?n?ll?l?kte yeni bir sayfa a?arak ars?zl??? tahmin edilemez boyutlara ula?t?rm??. Muhtemelen akl?ndaki tek ?ey ilgi ?ekebilmekti. Bu, kuraca?? ailenin kaderinin k?t? olaca??na i?aret ediyor; hi? ak?ll?ca davranm?yor.” Yazar, bu mektuplar?n yaz?ld?klar? ki?i haricinde biri taraf?ndan okunmas? fikrinden ?ok korkuyor, ancak yine de alayc?l?ktan vazge?emiyordu. Yengesinin ?l?m? gibi ?z?nt? verici bir konu hakk?nda yazmas? gerekti?inde duygular?n?n g??l? oldu?u ortada, ancak ifade etme bi?imi olduk?a ?l??l?. Jane Austen duygusall??a d??mand?. Duygusall??a duydu?u antipati, ?al??malar?n?n t?m?nde mevcuttur. Bu antipati, Jane’in romantizmle g?ndelik hayatta, yani Bayan Radcliffe’in eserlerinin ve bunlarla beslenen insanlar?n romantizmiyle kar??la?mas?ndan kaynaklanm??t?r. Rousseau tarz? bir romantizmle kar??la?m?? olsayd? ne d???n?rd? bilmiyoruz. Jane’in karakterinin somut temeli sa?duyuydu, m?kemmelliyet anlay??? ise kitaplar?nda yer alan, duygusal olmas?na kar??n duygular?n? tamamen kontrol alt?na alabilen kad?n karakterlerde kendini g?stermektedir. Buna kar??n Jane, pek az? kontrol alt?na al?nm?? olsa da i?ten duygular? sevilesi buluyordu. Ak?l ve Tutku’daki Marianne’in y?netemedi?i duygular? onu budalal??a s?r?klese de i?tenlikle dolu oldu?u i?in sempatik bir karakterdir. Duygular?n?n yo?unlu?u da Jane’in k?z karde?ine duydu?u sevgiyle ?rt???yor. Gelgelelim Jane i?in sahte hislere ge?it yoktur. Sahte hislere duydu?u tiksintiyi kimi zaman a??r?l??a ka?arak g?stermi?tir. ?kna’da Richard Musgrove, ?l?m?ne dek ailesinin umursamad???, umursuyormu? gibi dahi davranmad??? de?ersiz bir gen?ti. Yine de Jane, bir annenin o?lunu kaybetmesinden duydu?u h?zn? d??avurmas?n? sa?ma buluyor olmas?na kar??n asla k???msemez; di?er yandan, ya?arken pek sayg? duyulmayan bir ki?inin ?l?m?nden sonra yas?n?n tutulmas?n?n samimiyetsiz oldu?unu ya da gen? bir adam?n yapt??? hatalar?n an?s?n?n erken ve ac?nas? ?l?m?yle silinemeyece?ini s?ylemek ac?mas?zl?k olurdu. Jane Austen, do?an?n dilinden anl?yordu; kendisinin de bu yetene?inden hi? ama hi? ??phesi yoktu. Lyme’?n manzaras?n? ???l ???l bir dille aktarm??t?r. ?ngiltere’nin d???na hi? ??kmam?? biri olarak b?yle bir yarg?da bulunmas? pek m?mk?n g?r?nmemesine kar??n tam bir ?ngiliz kasabas? olarak betimledi?i manzaradan bahsederken mest olmu?tur. Deniz onu derinden etkiliyordu, “denizi g?rmeye kim lay?k olursa denize yeniden kavu?tu?unda durup ??ylece bir bakmal?d?r,” demi?tir. Ne var ki manzaraya hayranl?k duymak “yaln?zca bir jargon halini alm??t?r”, Jane ise bundan ka??nm??t?r. Karakterlerinden biri arac?l???yla g?zel manzaralar? sevdi?ini, fakat sevgisinin pitoresk ilkelere y?nelmedi?ini; ?arp?k ve kuru olanlardansa uzun ve canl? a?a?lar?, harabe kul?belerdense muntazam olanlar?, g?zetleme kulelerindense s?cak ?iftlik evlerini ve d?nyan?n en iyi haydutlar?ndansa mutlu ve d?zenli k?yl?leri sevdi?ini s?ylemi?tir. S?ylenenlere g?re Jane Austen ?l?ml? muhafazak?rd?. Fikirleri ne olursa olsun ?l?ml? olduklar? kesindi. Frans?z Devrimi’y-le ayn? d?nemde, devletin resmen tan?d??? kilisede iki ayr? makama sahip bir rahibin k?z? ?l?ml? muhafazak?r olmasayd? bu onun ola?and??? ?zg?r bir zihne sahip oldu?unu g?sterirdi. Jane’in Godwin Ekol?’ne ba?l? bir radikal olmad??? kesin, ??nk? tan??t??? bir adamdan “Bir Godwin m?ridinin olabilece?i kadar rezil biriydi,” ?eklinde bahsetmi?tir. Buna kar??n romanlar?nda siyasetten eser yoktur. Austen’?n Amerikan kolonilerinin ayaklanmas?yla ba?layan, Napolyon’un d?????yle sonlanan ya?am?n?n b?y?k devrimlere sahne olan bir d?neme denk d??t??? g?z ?n?ne al?nacak olursa gerek kitaplar?nda gerek romanlar?nda t?m bu tarihi olaylara bu denli az g?ndermede bulunmu? olmas? ?a??rt?c?d?r. Frans?z g??menlerine dair bir iki g?ndermede bulunmu?; ancak onunla ayn? ?at? alt?nda ya?ayan, e?i giyotinle idam edilmi? bir kuzeni olmas?na ra?men Frans?z Devrimi’nden hi? bahsetmemi?tir. Trafalgar Sava??’na ve M?s?r seferine de?inmi?; Mektuplar’da ?ngiliz ordusunun Corunna’dan geri ?ekilmesine ve S?r John Moore’un ?l?m?ne g?ndermede bulunmu?tur ancak bu konulara ilgisi yok denecek kadar azd?r, duygusall?ktan ise eser yoktur. Jane, Southey’in Nelson’?n Hayat? isimli kitab?n?, i?inde karde?i Frank’e dair bir ?ey olup olmad???n? g?rmek i?in okuyaca??n? ifade etmi?tir. Seferler ve ganimet ele ge?irmek hakk?nda ?ok ?ey s?ylemi?tir. Ne var ki seferlerden sanki s?radan bir i?mi? gibi sakinlikle bahsetmi?; ganimet ele ge?irmeyi ise evlenmek isteyen bahriyeli beyefendilere servet, Jane Austen ve Mansfield Park’taki Fanny Price gibi bahriyeli karde?i olan gen? han?mlara sar? yakut y?z?kler ve alt?n ha?lar kazand?ran bir ?ey olarak ele alm??t?r. Trafalgar Sava??’yla birlikte Frans?z istilas? tehlikesi sona ermi?ti. ?ngiltere k?rsal?n?n neredeyse t?m? muhafazak?r sosyetesi, t?pk? bir kas?rgan?n r?zg?rs?z merkezinde yer al?yormu??as?na, Avrupa’y? sarsan f?rt?nan?n ortas?nda kendi halinde sakinli?in tad?n? ??kar?yordu. S?r Thomas Bertram, devrim ate?inin kendi ?lkesine s??rama ihtimali ?zerine ciddiyetle kafa yormam??t?. Dr. Grant’in tek korkusu, Ak?l Tanr??as?’n?n kilisenin yerini almas? ya da sahip oldu?u ya?am? elinden almas? de?il, ak?am yeme?inde masada ye?il kaz servis edilmemesiydi. ?ki karde?i bahriyeli olan Jane, donanmaya kar?? b?y?k ilgi g?stermi?tir; mesle?i iyi tan?m??, Mansfield Park ve ?kna’da donanmaya dair bilgilerinden b?y?k ?l??de yararlanm??t?r; mesle?in ko?ullar?, i?leyi?i, dedikodular? ve argosu hakk?nda bilgi sahibiydi; kay?rma ve mesle?i k?t?ye kullan?m?n yayg?n oldu?u d?nemin donanmas?ndaki sorunlardan bahsetmi?tir. Bu konuda biraz radikaldir. ?kna’da Y?zba?? Wentworth’?n a?z?ndan, “Deniz Kuvvetleri Komutanl???, birka? y?z adam?, kullan?lamayacak durumdaki bir gemiyle denize a??lmaya g?ndererek kendini e?lendiriyor; ancak bak?mlar?n? ?stlenmesi gereken ?ok daha fazlas? var ve en bariz r?zg?r?n y?n?n? saptayamad??? i?in dibi boylayabilecek binlercesi bulunuyor,” demi?tir. ?kna’n?n bu so?uk sayfalar?nda denizcinin karakteri ve onu k?t?leyenlere kar?? kendini savunmas? ?zerine yaz?lan ?vg?den daha s?cak bir b?l?m yoktur. Ancak Mansfield Park’ta Y?zba?? Price ve ailesinin tasvirine bakacak olursak Jane’in tarafl?l???n?n deniz piyadelerini kapsad???n? s?yleyemeyiz. Southampton’da ya?arken Portsmouth’a gidip denizcilerin karadaki hayat?n? g?zlemledi?i ??phe g?t?rmez. Genel e?ilimlerine bakacak olursak Jane a??k?a muhafazak?rd?. Eskiyle yeniyi her mukayese edi?inde eskiye daha s?cak bakt???n? g?rebilirsiniz. Kelime kullan?m?ndaki yeniliklere titizlikle kar?? ??km??t?r. Emma’daki Bayan Goddard’?n okuluyla tipik bir ?rne?i verilen eski usul kad?n e?itim sistemini seviyordu. Bayan Goddard bir okul m?diresiydi; ancak uzun c?mleler ya da rafine sa?mal?klar dile getiren, yeni sistemler ve ilkeleri temele alarak liberal kazan?mlarla zarif ahlak kurallar?n? birle?tiren; gen? han?mlar?n sa?l?k ve g?zelli?ini kaybetme pahas?na inan?lmaz miktarlar ?dedi?i dini bir okul veya kurulu?un de?il, ger?ek, d?r?st, eski sistemde, makul bir ba?ar? seviyesinin makul bir fiyatla verildi?i bir yat?l? okulun m?diresiydi. Gen? k?zlar buraya ayak alt?nda durmamalar? i?in g?nderilebilir, bir dahi olarak geri d?nme tehlikesine d??meden hafif bir e?itimden ge?ebilirlerdi. Bayan Goddard’?n okulu hakl? olarak iyi bir ?ne sahipti, High-bury sa?l?kl? bir yer olarak g?r?l?yordu; Bayan Goddard’?n geni? bir evi ve bah?esi vard?, ?ocuklara bol bol sa?l?kl? yemekler veriyordu, yazlar? doyas?ya ko?malar?na izin verip k??lar? so?uktan k?zaran ellerini kendi elleriyle ?s?t?yordu. ?imdilerde kiliseye giderken onu takip eden, yirmi gen? ?iftten olu?an bir kafilenin bulunuyor olmas?na ?a??rmamal?.[6 - Emma, ?ev: Nihal Ye?inobal?, Can Yay?nlar?, 2013.] Belki de Jane’in ablas?yla birlikte Reading’te gitti?i okul da b?yle bir okuldu. Jane, okula gitmek i?in ?ok k???k olsa da ablas?ndan ayr?lamad??? i?in onunla gitmi?ti. Di?er yandan, Emma’da bask? g?ren m?rebbiyelere duyulan i?ten sempatiyi seziyoruz. Emma’da m?rebbiyelerin reklam?n? yapan ofisler “insan?n bedeni yerine, zek?s?n? sat??a ??karan ofisler” olarak damgalanm??t?r. Bu ticaret, kurbanlar?n?n ?ekti?i ac?lardan ziyade bunun s?rd?r?lmesini sa?layanlar?n ac?-nas?l??? y?n?nden k?le ticaretine benzetilmi?tir. Belki de ayn? hik?yedeki Bayan Taylor karakteri, m?rebbiye s?n?f?na daha iyi muamele edilmesi ve de?er verilmesi y?n?nde bir ?a?r? olarak yorumlanabilir. Jane Austen’?n yaz?lar?nda “kad?nlar?n ayaklanmas?”na dair ba?ka bir g?nderme yoktur. Mary Godwin’in ??retileri, babas?n?n Steventon papaz evi veya Chawton ?iftli?i’ne vaaz etti?i ??retilerinden daha etkili olamam??t?r. Jane Austen kendi d?nemine, ya da en az?ndan kendi d?neminin belli bir z?mresine ayna tutmu?tur; bu d?nem, i?inde ya?ad???m?z d?nemin birka? nesil ?ncesine denk d??mektedir. Yaz?lar?ndaki y?zy?l?n ba?lar?ndaki gelenekler ile al??kanl?klar? anlatan k???k dokunu?lardan, y?zy?l?n getirdi?i ke?if ve geli?im heyecan?n?n ba?lang?c?ndan bunu hissediyoruz. Bu yaz?larda tren yollar? ve Lucifer kibritleri[7 - 1800’lerde sat?lan bir kibritin markas?. (e.n.)] yok. Somersetshire’den Londra’ya gitmek, a?k?n veya ac?n?n kanatlar?nda u?uyor olsan?z bile iki g?n s?r?yor. Mumunu ?fleyen gen? bir kad?n, yata??na karanl?kta gitmek zorunda. Gecenin saatlerini n?bet?iler bildiriyor. N?fuzlu kimseler u?aklar?yla birlikte, arabac?lar? peruk takan d?rt atl? faytonlar?yla seyahat ediyor. ?nsanlar saat be?te ak?am yeme?i yiyor ve bizim gibi ak?am? zek? dolu sohbetlerle ge?irmektense entelekt?ellikten uzak e?li ya da e?siz iskambil oyunlar?yla ge?iriyor. Hayat co?kulu ya da hareketli de?il; daha sessiz bir bi?imde evlerde ge?iriliyor. Sakinlikten ya da en az?ndan arada s?rada g?n?m?z?n stresi ve karma?as?n?n tezat?n? g?rmekten keyif al?yorsan?z, y?zy?l ?ncesinin ?ngiltere ta?ras?nda yer alan k???k bir kasaban?n ya da k?rsal mahallelerin sakinli?ini bu hik?yelerde bulabilirsiniz. Kronolojik a??dan, Jane Austen’?n d?neminden bir yazar, bizimle Fielding neslinin tam ortas?nda kalmaktad?r. Gelgelelim bir rahibin k?z? ve bir kad?n olmas?na kar??n Bayan Aphra Behn veya Bayan Manley gibi erken d?nem kad?n romanc?lardan ?ok daha farkl? bir karaktere sahip olan Jane ve onun ?a?da?lar?, biraz Wesley ve ilk Protestanlar gibi dini reformcular?n, biraz saray e?raf?n?n de?i?en karakterinin, b?y?k oranda da Frans?z Devrimi’nin ?ngiltere toplumunda yaratt??? ahlaki ve dini tepkinin etkisi alt?nda yazmaktayd?lar. Jane’in d?neminde Tristram Shandy ho? g?r?lemez, b?yle bir eserin yazar?n?n piskoposluk yapma ?ans? ?ok daha az olurdu. Trist-ram Shandy’nin yazar? d?neminin en b?y?k yazarlar?ndan biri olarak, geni? bir hayat tecr?besine sahip olmas?na kar??n bir ?sko? viskisinin verdi?i yanma hissi kadar saft?. Jane Austen’?n yaz?lar?nda d?nemin yavanl???n?n silik bir izi mevcuttur. Jack Thorpe ve Y?zba?? Price’?n a?z?ndan bir dizi yemin yazm??t?r. Jane iki karakterin de yavan ve nefret uyand?r?c? olmas?n? ama?lam??t?r; ancak bizim d?nemimizde Jane Austen’?n dengi yazarlar pek de yemin kaleme almazlar. Ayr?ca d?ello yapman?n da eskimedi?ini g?r?yoruz. “Elinor bu d?ellonun gerekli oldu?unun d???n?lmesi ?zerine i? ge?irdi, ancak bir erke?i ve askeri bu y?zden ele?tirmemeye karar verdi.” Bu, bir papaz evinde yaz?lm??t?. Jane Austen, kad?n erkek ili?kileri ve ?zellikle kad?nlar?n evlili?e bak?? a??lar?yla ilgili konu?urken incelik aray???nda bulunmakla itham edildi?inde onun kendi d?nemine ayna tuttu?u hat?rlanmal?d?r. Bu d?nemde kad?nlar, mutlu bir evlili?in kaderlerinde olabilecek en iyi ?ey oldu?unu d???n?yordu. Mutlu bir evlili?i hem kendileri hem de k?zlar? i?in istiyorlard?. Hen?z farkl? anlay??larla tan??mam??lard?; bir meslek sahibi olmay? ya da sosyal bir ya?am s?rd?rmeyi d???nm?yorlard?. Anneli?in, kad?nl???n zirvesi ve en ?nemli g?revi olmad???n?n da hen?z fark?nda de?illerdi. Hedeflerini kendilerine ve birbirlerine bug?n uygunsuz ka?acak derecede d?r?stl?kle itiraf ettikleri a??kt?r. Daha d?nyevi h?rslar? olan kad?nlar evlilikte n?fuz ve servet hedefler, bunu ba?ard?klar?nda ise herkese ilan ederlerdi; bug?nse kimse b?yle bir ?eyi uluorta beyan etmez. Bu konular ?zerine dedikodu yapmak, duyumlar aktarmak daha yayg?n ve bug?ne k?yasla daha kabayd?. Do?al olarak da bunlar Jane Austen’?n karakterlerinin ait oldu?u, varl?kl? ve i?siz z?mrenin e?lencesinin b?y?k b?l?m?n? olu?turuyordu. Jane Austen yaln?zca dramatik ger?ekli?i g?zetmi?tir. Ayn? zamanda s?kl?kla ironik yakla??mlar sergilemi?tir; ironiye duydu?u sevgi zihninin bir ?zelli?idir, bu y?zden m?samaha g?sterilmelidir. Jane, g?r?c? usul?n? veya koca av?na ??kmay? onaylam?yordu. Ak?l ve Tutku’daki Bayan Jennings muazzam bir ??p?atand?r ve ayn? zamanda tam bir baya??l?k timsalidir. Mansfield Park’ta Bayan Morris’in ??p?atanl??? ?ok vahim sonu?lar do?urmu?tur. Gurur ve ?nyarg?’daki Charlotte Lucas, iyi gelirli bir e? arad???n? ?ekinmeden beyan etmi?tir. Sonunda arad???n? bulmu?tur, ancak ilerleyen b?l?mlerde bu dile?inin ona pahal?ya patlad???n? g?r?r?z. Parayla ilgili sorulara gelecek olursak, Jane t?m?yle objektifti. Mutluluk i?in bir miktar paran?n gerekli oldu?unu itiraf etmi?tir, ancak yeterli miktarda sahip olunan bir ?eyin daha fazlas?n? isteyenleri paylam??t?r. Para i?in evlenmeye kar?? oldu?u apa??k ortad?r; Ak?l ve Tutku’daki Willoughby ile ?kna’daki William Elliot’?n durumlar?nda bunu a??k?a ay?plam??t?r. An?lan hik?yelerin ilkinde birbirine ba?lanm?? iki insan?n sadece para nedeniyle ayr?lmas?na kar?? durmu?, di?erinde ise ayn? nedenle ni?an at?lmas?n?n ac? sonu?lar?n? yazm??t?r. Erkeklerin kad?nlara, geldikleri evlerden daha rahat bir ya?am sunmay?; kad?nlar?n da geldikleri evlerden daha rahat bir ya?ama sahip olmay? isteyebileceklerini s?ylemi?tir. Fakat burada a?ka ihanet s?z konusu de?ildir. Jane objektifti, hatta g?r?n??e bak?l?rsa Shakespeare de ?yleydi. Ne de olsa romantik ve duygusal romanlar?n kad?n karakterlerinin hik?yeleri nadiren fakirlikle sonlan?r; genellikle varl?kl?, gen? bir centilmenle evlenirler. Jane’in alt? kad?n kahraman?ndan ??? orta gelirli din adamlar?yla mutlu olmu?tur. Biri, maa?? ve elde etti?i ganimetlerden ba?ka serveti olmayan bir deniz subay?yla evlenmi?tir. Bir di?eri, daha b?y?k beklentilere sahip olmas?na kar??n kalbini kazanan orta halli m?lk sahibi bir adamla evlenmi?tir. Alt?nc?s?ysa y?ksek bir aileden gelen, sosyal a??dan n?fuzlu, muhte?em bir malik?ne ve muazzam m?lklere sahip ya?l? bir adam? reddederek zengin bir hayat? elinin tersiyle itmi?ti. T?m bunlara, g?n?m?z?n kar??l?ks?z a?klar?n? d???nd???m?zde bile kad?n kalbinin servete kanmas? denemez. Kad?n karakterlerin yaln?zca a?kla hareket etti?i birden ?ok durumda anlat?lm??t?r. Mansfield Park’taki Fanny “Kad?n?n a?k?ndaki co?ku, yazar?nkinden bile b?y?kt?r. Kad?n i?in sevdi?i adam?n elyaz?s? bile, yazd?klar?ndan ba??ms?z olarak, bir mutluluk kayna??d?r,” demi?tir. S?r Robert Harry Inglis, Jane Austen’a derinden hayranl?k duysa da, Jane’den bahsederken dine referans vermemesine hay?flanmadan edememi?tir. Belki de Bayan Barbauld veya Hannah More modas?ndan sonra Jane’in de dinden bahsetmesini istiyordu. Oysa dinden b?t?n?yle bahsedilmedi?ini s?yleyemeyiz. Mansfield Park’ta iki gen? k?z?n, dini inan?lar?n?n teoriyle birlikte prati?e d?k?lmesini sa?lamak i?in onlar? yeti?tirenlerin ihmalinden dolay? mahvoldu?u s?ylenmi?tir. Di?er bir hik?yede bir ?????n pazar g?nleri gezmeye ??kma al??kanl??? oldu?u i?in reddedildi?i iddia edilmi?tir. Gelgelelim o d?nemde, Piskopos Porteus veya Simeon’un ?evresi gibi ?zel ?evreler hari?, duygular? ne olursa olsun soylular din hakk?nda konu?mazd?. Bunun nedeni temelde kay?ts?zl?kt?; ancak bir ?l??de dine duyulan sayg? da bunda etkiliydi. Olduk?a dindar bir karaktere sahip Johnson’?n dini b?t?nl???nden ??phe edilemez; buna kar??n Johnson pek dinden bahsetmezdi, ?al??malar?nda da dinden bahsetti?ini g?rm?yoruz. Jane Austen’?n vefat?nda dindar oldu?unu biliyoruz, dolay?s?yla ya?arken de dindar oldu?una veya g?rev bilincinin temelinde dinin yer ald???na ??phe yok. Di?er her ?eyde oldu?u gibi din konusunda da ?l?ml? ve co?kusuzdu. Ate?li Blair’dansa ?l?ml? bir vaiz tarz?n? tercih etti?ini bizlere g?stermi?tir. Bunun, ruhani veya edebi zevki hakk?nda ?v?lmeye de?er bir ?ey olmad??? d???n?lebilir. Bir zamanlar ?ok ?nl? olan Blair, art?k alay konusu haline gelmi?tir. Kulland??? retorik sanatlar?n bazen dayan?lmaz bir hal ald??? do?rudur. Fakat Blair’? okuyacak sabr? olanlar, pop?lerli?inin bir nedene dayand???n? g?recektir. Ahlak anlay??? sa?lam, hayat ve g?rev anlay??lar? akla yatk?nd?r; d?nyevi insanlar?n ula?abilece?i bir dindar insan ideali olu?turmu?tur. Johnson, ?sko? bir Presbiteryen olmas?na ra?men Blair’den sayg?yla s?z etmi?tir. Bug?ne k?yasla ge?mi?te kilise ad?na ?al??mak i?in uyulmas? gereken standartlar d???kt?. Metodizmle uykusundan uyan?r gibi olsa da devlet taraf?ndan resmen tan?nan kilisenin siyasi muhaliflik ile rasyonalizmin demokrasiyle birlikte y?kseli?iyle canl?l?k kazand??? s?ylenemez. Rahiplerin pazar ayinlerini yerine getirmeleri, insanlar? evlendirip cenazelerini g?mmeleri ve muhtemelen yoksullara yard?m edip ???t vermeleri yeterli g?r?l?rd?. G?rev yerinde ikamet etmemek ve birden fazla g?revi ayn? anda y?r?tmek o g?nlerde yayg?nd? ve genel kan? buna izin veriyordu. Kilise g?revleri herhangi bir t?r m?lk gibi g?r?l?yor, ?ekinmeden a??k?a al?n?p sat?l?yor, genellikle de ailenin en k???k o?lunun gelir kayna?? olarak g?r?l?yordu. Di?er konularda oldu?u gibi burada da Jane Austen’?n romanlar?, ya?ad??? k???k d?nyay? sadakatla yans?t?yor. Bir kilise g?revini ?stlenen adam?n, g?revini k???k o?luna b?rakt???nda, onun baba evinde kalmaya devam edip haftada bir at?na binerek g?rev yerini ziyaret etmesindense g?rev yerinde bulunan papaz evinde ikamet etmesi konusunda ?srar?n? yans?tan Jane ya??n?n ilerisinde oldu?unu g?stermi?tir. Jane, kendi babas?n? k?namadan birden ?ok g?revi ?stlenmeyi reddedemezdi. Babas?n?n, birbirine yak?n olsa da, iki g?rev b?lgesi vard?. Din adamlar?n?n yapt??? i?in sosyal ?nemine, d?nyevi ve h?rsl? bir kad?n?n bir din adam?yla evlenmeyi istememesi ?zerinden vurgu yap?yor, ayn? zamanda hatiplik yetene?ine ?vg?de bulunuyordu. Bay Collins karakteriyle dini dalkavuklu?u alaya almas?, din adamlar?na nefret duydu?unu de?il, mesle?e leke s?ren dalkavuk din adamlar?na g?l?p ge?meyi diledi?ini g?steriyor. Garip olmakla birlikte, Bay Collins bile sadece i?ten bir karakter olarak betimlenmi?tir. Romanc?lar da dine en ?l?mc?l darbeleri ikiy?zl? dindarlar? resmederek vurmu?lard?r. S?r Robert Inglis, Jane Austen’?n?n ahlaki g?r??lerinin safl???na ya da ahlaki yarg?lar?n?n ve karakter ?l??tlerinin sa?laml???na kar?? ??kmazd?. Jane, Bulwer’?n yapt??? gibi ahlaki kurallarla oynayarak duygusall??? ?ne ??karma fikrinden ?ok uzakt?. Yapmac?kl??? s?kl?kla alaya al?yor ve kendini aldatmay? su y?z?ne ??kar?yor; bazen, ?zellikle de gen?li?inin verdi?i toylukla k???msemeye varan ?eyler s?yl?yorsa da asla insanlar? ger?ekten k???mseyen biri olmam?? ve asla erdemlili?ine duydu?umuz inanc? sarsmam??t?r. Jane, g?revi farkl? bir tarzda anlatsa da, sevgi ve ?efkat d?ng?s? Wordsworth’?n Kaside Конец ознакомительного фрагмента. Текст предоставлен ООО «Литрес». Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/chitat-onlayn/?art=69403411&lfrom=688855901) на Литрес. Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом. notes 1 (?ng.) Novel of manners. Bir d?neme ait ahlaki kurallar? ve ya?ama tarz?n? a??klayan roman t?r?d?r. T?rk edebiyat?ndaki “t?re roman?”na benzer. (e.n.) 2 Jane Austen’?n di?er ?ngiliz romanc?lar?yla kronolojik ili?kisi kitab?n sonunda yer almaktad?r. 3 ?kna, ?ev: Serim As ?zdemir, K?rm?z? Kedi Yay?nevi, 2013, s. 25-26. 4 Giysi ve ba?l?k yap?m?nda kullan?lan olduk?a ince bir kuma? t?r?. (e.n.) 5 Bu kanepe, Chawton’daki evinde bulunan de?il, Winchester’da konaklad?klar? yerde bulunan kanepedir. 6 Emma, ?ev: Nihal Ye?inobal?, Can Yay?nlar?, 2013. 7 1800’lerde sat?lan bir kibritin markas?. (e.n.)