?in mitolojisi

?in mitolojisi John Calvin Ferguson Mitolojiler tamamen hayal ?r?n? m?yd?, yoksa ba?ka d?nyalar?n hik?yeleri miydi? Bir?ok farkl? k?lt?r?n ve co?rafyan?n mitolojisini tek tek ele alacak dizimizin ???nc? kitab?, d?nyaya bir?ok konuda ilham veren ve zengin bir i?eri?i olan ?in mitolojisi. ?in mitolojisi, tarih, efsane ve mitin birle?imi olarak kabul edilir. ?in mitolojisinde yarat?l?? mitleri tarihi olaylarla bir araya gelir, s?ylenceler ve ger?ekler i? i?e girer. ?yle ki baz? imparatorlar mitolojik kahramanlara, baz? efsaneler de ger?e?e d?n??m??t?r. Haliyle yazar ?in mitolojisini, efsanelerini, kahramanlar?n?, ejderhalar?n? ve imparatorlar?n? anlat?rken ?in’in tarihini, inan??lar?n? ve kadim k?lt?r?n? de ele al?yor. John C. Ferguson ??N M?TOLOJ?S? ?ns?z Asl?nda bu ?al??may? “?in Mitolojisinin Ana Hatlar?” olarak isimlendirmek daha do?ru olur. Kitap, tamam? i?in pek ?ok cilt gerekecek ?in mitolojisi hakk?nda ?ok kapsaml? bir ?al??ma olma iddias?nda de?il. ?in mitolojisinin temel unsurlar?n? bu ufak cilde s??d?rmak, yabanc? k?kenden geldi?ine dair en ufak bir ??phe uyand?ran b?t?n mitleri d??arda tutarak ve ?in mitolojisiyle di?er ?lkelerin mitolojileri aras?nda mukayese yapmaktan ka??narak m?mk?n oldu. Yaln?zca do?a g??leri, yarat?l???n kayna?? ya da devlet kurumlar?n?n geli?imi ve ?inliler aras?nda yayg?n olan ?detlerle ilgili geleneksel hik?yeler incelendi. ?in’in ilk yaz?l? kay?tlar? tutulmaya ba?land???nda, kurulu bir devlet gelene?i ve d?zenli bir hayat ?oktand?r varl???n? s?rd?r?yordu. Ayr?ca engin bir s?zl? gelenekten de bahsedebiliriz. Fikirlerini yaz? yoluyla aktarabilenlerin g?revi devleti ve organize hayat? s?zl? gelenek ?????nda a??klamakt?. ?lk h?k?mdarlar?n, uhrevi ve d?nyevi varl?klar?n ?evresinde yo?unla?an b?t?n mitolojiler bu ?aban?n bir sonucuydu. Her ne kadar bu mitler yaz?ya ge?irilirken bi?im olarak pek ?ok de?i?ikli?e u?ram?? olsa da i?erikleri ??phesiz tamamen korundu; yani bu ?al??man?n konusu yaz?l? geleneklerdir. Yazar, konuyu tedbirsiz okurlar?n kar??s?na her k??ede ??kabilecek tuzaklar? hesaba katarak ele alm??t?r. ?in yaz?n?n?n kapsam?, s?zl? farkl?l?klar aras?ndaki ince detaylar, yava? yava? de?i?mez anlat?lara d?n??en hik?yelerin ?e?itli versiyonlar?, yaln?zca merkezdeki olaylarla ilgilenen yazarlar?n hayal g??lerini alabildi?ine geni? bir ?ekilde kullanmalar? ve buna benzer pek ?ok durum alanda ?al??anlar?n yolunu kaygan ve tehlikeli hale getirmektedir. Yazar, konunun uzman? ?inli arkada?lar?n?n yard?mlar?n?n pek ?ok hatay? d?zeltmi? olmas?n? ve bu ?al??maya kadar kimsenin ele almay? c?ret etmedi?i geni? kapsaml? bir konunun ana hatlar?n? sunabilmeyi umut etmektedir.     John C. Ferguson     Ocak 1927 Giri? Sar? Nehir Vadisi boyunca yerle?erek ?in ulusunu olu?turan kavimlerin k?keni halen incelenmeye a??k bir konu. Bu ilk yerle?imciler nereden gelmi? olursa olsun g??l? fiziki yap?lar?yla ??phesiz macera d??k?n? insanlard?. Onlara Yangtze Nehri boyunca, ?imdiki Hankou ?ehri civar?nda ve Zhejiang tepelerinin epey do?usunda, da??lm?? bir vaziyette rastl?yoruz. Ayr?ca g?zerg?hlar?na Sar? Nehir’in kuzey ve g?ney a?z?na do?ru devam ettiklerini biliyoruz. ?in’in bu b?y?k nehri do?uya do?ru akar, dolay?s?yla ?in anakaras?ndaki n?fusun bat?dan do?uya do?ru gelmi? oldu?u makul bir varsay?m olarak g?r?n?yor. Guangdong, Fujian ve Zhejiang’?n g?ney k?sm? gibi ?in’in sahil eyaletlerine ilk olarak Malay k?kenli denizci halklar?n yerle?ti?ini g?steren kan?tlar bulunuyor. Filipin adalar?n?n ve Japonya’n?n ilk yerle?imcileriyle akraba olan bu halklar, pek ?ok leh?e konu?makta olup ufak gruplara ayr?l?ncaya kadar uzun bir s?re kendi benliklerini korudular. ?in medeniyetinin ana topra??, bu okur yazar olmayan insanlarla birlikte yava? yava? g?neydo?uya do?ru yay?ld?. MS yedinci y?zy?lda, Tang hanedan? zaman?ndan itibaren bu halklar hem siyasi hem de manevi olarak ?in’in n?fuzu alt?na girdiler. ?in bu kavimleri yaz?yla, sanatla ve devlet kurumlar?yla ?yle bir donatt? ki birka? nesilde egzotik k?kenlerine ait neredeyse b?t?n izler yok oldu. Geriye hat?ra olarak yaln?zca Kanton halk?n?n kendilerine verdikleri “Tang ?nsanlar?” ismi kald?. Dolay?s?yla bu kavimlerin ?in medeniyetinin d?nyas?na Tang hanedan? zaman?nda girdi?i ve devletin denetimi alt?nda d?zenli hayatlar?n?n ba?lad??? unutulmamal?d?r. ?in’in ilk tarih?ilerinin, uluslar?n?n k?kenini ilahi veya do?a?st? bir kayna?a dayand?rmak gibi bir ?abalar? yoktu. B?ylesi bir a??r?l??a en yak?n giri?ime, Zhou hanedan?n?n efsanevi kurucusunun do?umu hakk?ndaki bir anlat?da rastlan?r. Zhou hanesinden kendisine kurbanlar verilen Hou Ji, Chiang Y?an’?n o?ludur. Bir s?re ?ocuksuz olan annesi Tanr? taraf?ndan yarat?lan bir ayak parma?? izinin ?zerine bas?p bu ?ekilde hamile kal?r ve Hou Ji’yi do?urur. Bu harikulade o?ul, a?k dolu bir ilgiyle onu koruyan koyun ve ?k?zlerin deste?iyle b?y?t?l?r. Ku?lar kanatlar?yla onu koruyup destekler. Hen?z k???k ya?tayken fasulye ve bu?day ekerek kendini besleyebilecek hale gelir. Halk?na g?zel dar? tohumlar?n? verir. Tohumlar, bol miktarda mahsul verip yard?ma muhta? halk?n?n beslenmesi i?in topra?a istiflenir. Bu rivayet, eski zamanlarda bir masal olarak kabul edilir ve inan?lmamas?na ra?men ho? g?r?l?r. ?inli yazarlar uluslar?n?n k?keni meselesine ?a??rt?c? derecede az ilgi g?sterirler. Hou Ji anlat?s?nda annesinin k?kenine ili?kin hi?bir ?eyin s?ylenmiyor olmas? enteresand?r. ?in ulusunun ?a?lar boyunca en ?nemli ?zelli?i olan keskin sa?duyusu onlar? kendine ?zg? k?kenlerini bir ilaha atfetme ??lg?nl???ndan uzak tutmu?tur. Hou Ji Tarih?i Sima Qian, kroniklerini M? 2704-2595 y?llar? aras?nda h?k?m s?rm?? be? h?k?mdar?n ilki ?in ?i Huang ile ba?lat?r. Baz? yazarlar daha eskiye, mitolojik ?? ?mparator D?nemi’ne kadar giderler fakat tarihi temellere sahip olabilece?i d???n?len olaylar ?in ?i Huang d?neminden bile sonraya aittir. Elimizdeki bilgilerle ?in’in tarihi d?neminin ba?lang?c?n? Shang hanedan?n?n ??k??? ve Zhou hanedan?n?n y?kseli?inden daha eskiye, M? 1122’ye dayand?rmak pek sa?l?kl? de?ildir. G?venilir tarihin ba?lang?c? olarak, Sima Qian’?n Shiji’de esas ald??? ilk kesin tarih olan M? 841’i kabul etmek daha do?ru olur. Bu d?nemde insanlar?n yaln?zca tar?mda de?il yaz? yazma sanat?nda da iyi oldu?u, ?oktan kurulmu? bir medeniyetle kar??la??yoruz. Daha eski d?nemlere ait kal?nt?lar, kemik ?zerine oyulmu? ideogramlar veya bronzdan yap?lma kurbanl?k kaplar?n ?zerine d?k?len i?aretlerden olu?uyor. Bu tarz kal?nt?lardan elde edilen tarihi bilgiler k?s?tl? olmakla beraber, medeniyetin ilk d?nemlerini anlamam?za pek bir katk? sa?lam?yor. Yine de kal?nt?lar, ?in medeniyetinin bildi?imiz kadar?yla Zhou hanedan? d?neminde ?in’in ger?ek sakinleri taraf?ndan kurulan ilk medeniyetten t?redi?ini ve bu kesintisiz geli?imin d??ar?dan gelen unsurlara kapal? oldu?unu do?rulamas? a??s?ndan ?nemli. ?in, antik d?nemdeki di?er uluslardan farkl?, kendine has bir medeniyet geli?tirmi? olup bu medeniyeti pek ?ok de?i?im ve b?y?k geli?imlerle g?n?m?ze kadar ta??m??t?r. Bu medeniyet, d?nyan?n ?imdiye kadar tan?kl?k etti?i di?er uluslar?n hepsinden daha uzun bir s?reklili?e sahiptir. Antik ?in medeniyetinin g?ze ?arpan iki ?zelli?i vard?r. Bir tanesi kehanet y?ntemleri ve merasim geleneklerinden olu?ur. Bir di?eriyse aile ve kabile kavram?d?r. Bu ?zellikler, bireysel ve toplumsal geli?imin birbiriyle ?eli?en ama?lar?n? temsil eder. Ki?inin kendi ?z?nde olan do?ru ve yanl?? anlay??? taraf?ndan ?ekillenen birey alg?s?, devletin temelini olu?turarak kehanet y?ntemleriyle ili?kilendirilir. Buradaki mant?k ?udur: Bireyin dolays?z eylemleri nihai olmal?d?r ve bunlar ?nceden belirlenmi? eylemlerin sonucudur. Vesayet ba?l???yla temsil edilen devlet alg?s? ise bireyler i?in neyin do?ru neyin yanl?? oldu?unun belirleyicisi olarak merasim gelenekleriyle ili?kilendirilir. Eski d?zen bireyci olarak ?zg?rl?k??yken, sonraki d?zen muhafazak?rd?r. Eskisi de?i?en ?artlara uyum sa?lar; yenisi bir ?eyleri var olan gelenekten yola ??karak kesin olarak tasarlar. Ulusun felsefi kavray??lar?, ?inli yazarlar aras?nda geleneksel olarak dokuz okula b?l?nm??t?r. Bu okullar ?unlard?r: (1) D?alizm Okulu, (2) Edebiyat Okulu, (3) E?itlik Okulu, (4) S?zc?kler Okulu, (5) Hukuk Okulu, (6) Doktrin Okulu, (7) Ziraat??lar Okulu, (8) Ho?g?r? Okulu ve (9) Se?mece Okul. ?imdilik bu dokuz okul aras?ndaki karma??k felsefi ayr?mlara girmemiz gerekmiyor. ?ki genel ba?l?k alt?nda s?n?fland?rmak yeterli olacakt?r: Temsilcileri Lao Tzu ve Tao Chia olan liberaller ile Ju Chia ve Konf??y?s’?n ?nderli?indeki muhafazak?rlar. Bu iki okulun geli?imi ve e?ilimleri hem antik hem de modern d?nemde ?in d???ncesini t?m?yle ?evrelemektedir. Bu iki okul aras?ndaki ayr?m, bir taraf?n ejderha at?n?n s?rt?nda bulunan i?aretlerden yola ??k?larak Fu Xi taraf?ndan geli?tirilen ?nl? Sekiz Diyagrama ba?l? olmas?, di?er taraf?n ise imparatorluk otoritesinin i?areti olarak Konf??y?s taraf?ndan kabul edilen t?rensel Dokuzlu Sehpa’y? kabul etmesi olarak a??klanabilir. Liberal Okul kadim yetkiyi De?i?imler Kitab?’nda bulurken muhafazak?rlar Bahar ve G?z Kronikleri’nde bulur. ?lki, insan?n evrenle ili?kisini a??klamak i?in hayvanlar?n ve bitkilerin alemine yay?lmakta ?zg?rd?. ?kincisi ise kendisini sosyal yap?lanmalarda bulunan insan etkinlikleriyle s?n?rland?rm??t?. Bunlar yaln?zca genel ayr?mlar olsa da ?in’deki d???nce e?ilimlerinin ba?lang??tan bu yana farkl?la?mas?n? a??klamakta yard?mc? olur. Her ne kadar bu ki?iler, ?oktan kurulmu? sistemlerin yaln?zca birer savunucusu olsalar da iki sistemin de dayand??? ortak nokta olarak M? alt?nc? y?zy?l?n d???n?rleri Konf??y?s ve Lao Tzu ile ba?lamak gerekir. Tao yani do?a, savundu?u s?rekli de?i?imle imparator taraf?ndan temsil edilen Konf??y?s?? mutlak?yet teorisine kar?? liberalizmin merkezi haline gelmi?tir. Liberal Okul, devletin ba??ndaki ki?inin ?ahsi eylemleri i?in en s?radan insan kadar hesap vermesi gerekti?ine inan?r. Oysa Konf??y?s’?n muhafazak?r sisteminde imparator kanunla k?s?tlanamaz. Ahlaki yarg?lar?n imparatorun y?netimine y?n vermesi gerekti?i kabul ediliyor olsa bile, ona s?radan bir insana uygulanan hi?bir kanuni yapt?r?m uygulanamazd?. Liberal Okul’un sembol yorumcusu Pan Ku, M? on sekizinci y?zy?lda ya?ad??? s?ylenen ? Yin’i Tao ilkelerinin ilk savunucusu olarak kabul eder. ? Yin, Tang’a mevcut Xia hanedan?na kar?? isyan ??karmas?n? tavsiye eden ki?iydi ve Tang yeni Shang hanedan?n? kurdu?unda dan??man olarak onun yan?nda yer ald?. Pan Ku’ya g?re Tao ??retisinin di?er ?nemli savunucular? Tai Kung ve Y? Hsiung idi. Wen Wang, Shang hanedan?n?n son y?llar?ndaki ac?mas?z y?netime kar?? bir isyan planlad???nda yan?nda yer alm??lard?. Qi devletinin veziri Kuan ?-wu ise bir di?er ?nemli Tao savunucusuydu. Vezir, Zhou hanedan?n?n sembolik y?netimini kabul edip di?er devletler aras?nda ?st?nl?k kazanarak feodal bir devlet kuran ilk ki?iydi. Erken d?nem Tao ??retisinin bu otoriter temsilcileri, h?k?mdarlar?n eylemlerine yaln?zca h?k?mdar olduklar? i?in m?samaha g?steren muhafazak?rlar?n Edebiyat Okulu’yla z?t anlay??lara sahiptir. ?in hanedan?n?n kurucusu ?mparator ?in ?i Huang, liberalizmin en b?y?k politik destek?isiydi. Ba?veziri Li Si, Muhafazak?r Okul’un tutkulu bir kar??t?yd?. ?mparator ve ba?vezir, Tao’nun, ya da Doktrin Okulu’nun, ilkelerine s?k? s?k?ya ba?l?yd?. ?in ?i Huang, h?k?metinin kurulmas? ve idaresinde oldu?u gibi ki?isel kararlar?nda da Lao Tzu Okulu’nun ??retisine lay?k ?ekilde davranmad?. Huang ac?mas?z bir tirand?, h?rsl? bir mizaca sahipti ve her t?rl? muhalefete kar?? tahamm?ls?zd?. En sonunda t?m?yle zorba idare g?c?n?n boyunduru?u alt?na girdi. Muhafazak?rlar?n kitaplar?n? yakt? ve kendisinden ?ncekiler taraf?ndan dayat?lan s?n?rlamalardan kurtulup yeni bir d?zen tesis etmek umuduyla merasim e?yalar?n? imha etti. Eylemlerinde k?smen ba?ar?l? oldu diyebiliriz. Zira genel ilkeleriyle 1911-12 Cumhuriyet Devrimi’ne kadar s?ren b?rokratik bir h?k?met bi?imi tesis etti. Bu sistem ?l?mden sonra hem inanm?? oldu?u ilkelerce hem de Muhafazak?r Okul’un ilkelerince kontrol alt?nda tutuldu. ?i Huagn’?n hanedan?ndan sonra gelen Han hanedan?n?n i?i, Huang taraf?ndan kurulan h?k?met bi?imini desteklemekten ve onu Muhafazak?r Okul’un felsefi d???ncelerinin h?km? alt?na sokmaktan ibaretti. ?i Huang, y?ce bir ki?ili?e sahip olsayd? kurucusu oldu?u hanedan?n ayakta kalma ihtimali daha fazla olabilirdi. Ger?ekte olansa ?uydu, y?netimi ?eklen ayakta kald? fakat t?m?yle z?t bir g?r???n kontrol? alt?na girdi. Konf??y?s’?n s?zleri, onunla ayn? soydan gelen Kong Anguo taraf?ndan Han hanedan? zaman?nda yakla??k olarak M? 150’de derlendi. Lun Y? Hs?n Tz’u denilen bu derleme iki metnin kar??la?t?rmas?na dayan?yor. Bu metinlerden biri, Pi Chung Shu, Konf??y?s’?n evinin duvar?nda Kung Wang taraf?ndan imha edilecekken bulundu. Kung Wang, babas? ?mparator Ching Ti’nin taraf?ndan Lu eyaletinin (g?n?m?zde Shantung) Kral? olarak atanm??t?. Bu metin “kurba?a larvas?” denilen, k’otou w?n karakterleri ile yaz?lm?? ve “antik metin”, ku w?n olarak bilinmektedir. Zhou hanedan?n?n son zamanlar?nda kullan?lan karakterlerle yaz?lan di?er metin Chi’nin kom?u eyaletinden gelmi?tir ve “yeni metin”, chin w?n olarak biliniyor. Kong Anguo’nun derlemesi baz? d?zeltmelerle nesiller boyunca Muhafazak?r Okul’un normlar?n? s?rd?rd?. Ayr?ca Chun Chi’yu, ba?ka bir deyi?le “Bahar ve G?z Kronikleri”ni i?erdi?i i?in ?in’in antik medeniyet anlat?s?nda ?ok eski zamanlar?na kadar gider. ?yleyse antik d?nemden beri ?in d???ncesinde biri muhafazak?r di?eri liberal olmak ?zere iki yolun geli?im g?sterdi?ini s?yleyebiliriz. Asl?nda bu iki yol birbirini d??layan d???nce tarzlar? de?ildir. Ayn? ki?inin yaz?lar?nda s?k s?k bir arada g?rd???m?z iki farkl? d???nce tarz? birbirini zenginle?tirmi?tir. Bat?n?n bak?? a??s?na g?re bu iki okul aras?ndaki ayr?m yeterince belirgin de?ildir. ?inlilere g?reyse muhafazak?rlar ve liberaller aras?ndaki z?tl?k detaylardan ziyade genel d???ncelerinde aranmal?d?r. Birinci B?l?m Taoizm Tao, bir di?er deyi?le Doktrin Okulu, ?in tarihinin neredeyse b?t?n mitolojik ?zellikleri etraf?nda toplanm??t?r. Bu okulun Konf??y?s??l?k, Taoizm ve Budizmden olu?an ?in’in ulusal ?? dininden birisine d?n???m?n? kavramak ?nemlidir. Bu kitab?n odakland??? nokta Taoizmin bir din olarak kurulmas?ndan sonraki ahlaki yakla??m de?il, mitolojik konular olacak. Bu nedenle ilerleyen sayfalarda Doktrin Okulu yani Tao teriminden daha fazla faydalanmaya gerek olmayacak. Bunun yerine Taoculuk terimi, genel anlam?yla Taoculu?un bir din olarak kabul edilmesinden hem ?nceki hem de sonraki her ?eyi kapsayan bir kavram olarak kullan?lacak. Taoculu?un ?? farkl? a?amas? vard?r. Ahlaki olarak nitelendirilebilecek ilk a?ama, Lao Tzu ve onun Tao Te Ching’i de i?eren yaz?lar?d?r. Bu d?nem, yakla??k olarak M? alt?nc? y?zy?l?n sonunda ba?layan felsefi tart??malara denk d??er. B?y?sel denebilecek ikinci a?ama MS birinci y?zy?lda ba?lam?? olup Zhang Daoling’in benli?i etraf?nda ?ekillenmi?tir. Daoling, Bat? ?in da?lar?nda inzivaya ?ekilerek kendisini simya ?al??malar?na ve zihinsel soyutlanma yoluyla ar?nmaya adam??t?r. Burada himayesi i?in kendisine g?nl?k otuz sekiz kilo pirin? ?deyen ?ok say?da m?ridi taraf?ndan takip edilmi?tir. B?ylece ??retisi Wu Tou Mi Tao yani “Otuz Sekiz Kilo Pirin? ??retisi” olarak bilinir hale gelmi?tir. Zhang’?n m?ritlerinin olu?turdu?u bu cemaat sonradan bir dine d?n??ecek olan hareketin ilk k?p?rt?s?yd?. Zhang kendisini “Tanr?sal ??retmen” (tien shih) olarak adland?r?yordu. Bu, Chuang Tzu’nun kulland??? isimdi ki kendisi bu ismin Sar? ?mparator taraf?ndan gen? Hsiang Ch’?ng’e bir unvan olarak verildi?ini ifade etmi?ti. Su W?n’e g?re bu unvan Sar? ?mparator’un yard?mc?lar?ndan birisi olan ve iyile?tirme sanat?n?n kurucusu olarak bilinen Chi Po’ya da verilmi?ti. Bu d?nem b?y? sanatlar?n?n geli?me a?amas?yd?. Ayr?ca Lao Tzu’nun ahlaki ??retilerinden ziyade De?i?im Kitab?’n?n gizemlerine dayan?yordu. ???nc? a?ama veya organize bir dinin a?amas?, Tang hanedan?n?n me?hur kurucusu, hanedana ait unvan? Tai Tsung olan Li Shimin’in h?k?mranl??? s?ras?nda MS yedinci y?zy?lda yay?lm??t?r. Tai Tsung, Lao Tzu’nun soyad?n?n Li olmas?ndan ve lakap gelene?inden etkilenerek n?fuzunu, Taoculu?un geli?mi? Budist diniyle ayn? temellere dayanan bir din olarak kurulmas?nda kullanm??t?r. Bildi?imiz kadar?yla kurucu Tsung, Budizmin gizemlerine de temelden inan?yordu. F?n Yen Chien W?n Chi’de yazd???na g?re Tai Tsung, Lao Tzu’nun Li ailesinin kendi kolunun ?nc?s? oldu?unu iddia etmi?tir. MS yedinci y?zy?lda bir din halini alan Taoculuk, dinsel ??elerini b?y?k oranda Budizmden ald?. Zahitlerin dini rit?elleri yerine getirmek ve ??retilerini yaymak amac?yla topland?klar? Budizme has tap?naklar Taoizm taraf?ndan benimsedi. Erken ?in tarihi, ?in’i Budizm ile tan??t?ran Hintlilerle e?le?ebilecek ?nemli ki?ileri bulmak i?in ara?t?r?ld?. Lao Tzu, Sakyamuni’nin yerini ald?. D?rt Lokopolas’?n yerini D?rt Semavi Kral (Ssu Tien Wang), K?ymetli ??l?’n?n (San Pao) yerini Saf ??l? (San Ching) ald?. Yeni Taocu din taraf?nda Hint Budizminin herhangi bir ??retisini ??r?tmek i?in ?ok az giri?ime rastl?yoruz. Fakat iki mezhebin ??retileri yak?ndan incelenecek olursa, temel meselelerde pek de uyum i?inde olmad?klar? g?r?l?yor. Budizm hem ruhu hem de bedeni ?ld?rmeyi ama?lar, oysa Taoizm ?l?ms?zl??e ula??ncaya kadar bedeni ruhani hale getirmeye gayret eder. ??retiye ait radikal farkl?l?klar?n ?st?, Tang ?mparatoru’nun Budizmdeki pop?ler inanc? ulusal bir ?izgiye ta??ma gayretiyle ?rt?lm??t?r. Taoizm t?m?yle ?in k?kenlidir ve bi?imsel a??dan her ne kadar Budizmden kaynakl? unsurlardan etkilendi?i d???n?lse de ??retinin temel yap?s? yerel kaynaklara dayan?r. Taoizm, Budizme kar?? bir isyan hareketidir. Bunun en ?nemli nedeni Budizmin yabanc? k?kenleridir. Fakat ayn? zamanda Budizmin b?t?n ?rg?tlenme sistemini k?r? k?r?ne taklit edilmi?tir. Konf??y?s ile Lao Tzu’nun Bulu?mas? Taoizmin geli?iminde Lao Tzu’nun ahlak felsefesinin etkisi b?y?k ?l??de, otoritesini tesis etmek i?in Lao Tzu’dan daha eski bir kayna?a y?nelen Zhang Daoling’in b?y? sanatlar?n?n g?lgesinde kalm??t?r. Zhang Daoling, De?i?imler Kitab?’na kadar gitmi?tir. Bu kitap hakk?nda Konf??y?s Se?meler’de (Lun Y?) ??yle demektedir: “Daha fazla ?mr?m olsayd? I King’i incelemek i?in 50 y?l?m? verirdim. B?ylece b?y?k kusurlara sahip olmayan biri olabilirdim.” De?i?imler Kitab? ?in klasiklerinin en eskisidir, hatta bir?ok insana g?re en anla??lmaz olan?d?r. Konf??y?s’?n ve Lao Tzu’nun zaman?ndan birka? y?zy?l ?ncesinde yaz?ld??? tahmin ediliyor. Fakat orijinal Sekiz Diyagram? altm?? d?rde geni?leten W?n Wang d?neminden sonra (M? 1231-1135) bu klasikte kar??m?za ??k?yor. I King gizemli bir ?ekilde altm?? d?rt diyagram?n ismiyle i? i?e olan u?urlu ve u?ursuz olaylar? konu al?r. E? se?me, eve d?nme, bir sefere gitme gibi olaylardan iyi talih olarak bahseder. Ahlakl? olmay? iyi talihle ??yle e?le?tiriyor: “Tavr? do?ru olan kahraman i?in refah vard?r.” Devletin h?k?mdar?na b?y?k bir onur bah?edilir. Konf??y?s’?n kitab?n ??retisini y?rekten kabul edip b?y?s?n? es ge?mesinin sebebi muhtemelen budur. Metin, ?in’in ilk y?netimlerinde ?st d?zey memur olan k?hinlerin kulland??? unutulmamas? gereken resmi tabirlerden olu?ur. Bu klasikte felsefi bir devlet alg?s?na de?inen az say?da pasaj, iyi ile k?t? talihe ve kehanete s?rekli yap?lan g?ndermelerle bast?r?lmaktad?r. Ola?an?st? hadiselerle dolu olan erken tarihli ?? kitap daha vard?r. Shan Hai Jing (Da? ve Deniz Klasi?i) isminden anla??ld??? kadar?yla co?rafyaya odaklanm?? bir kitapken Shui King (Su Klasi?i) su yollar?ndan bahsetti?i tahmin edilen bir kitapt?r. Klasik olarak de?erlendirilen bu iki eser asl?nda hayvanlar alemi ve su d?nyas?ndaki her t?rden ilgin? hadise hakk?nda anlat?lar i?eriyordu. Shan Hai Jing, miladi s?f?r?n sonras?na kadar derlenmemi?tir. Fakat i?indeki hik?yeler, k?keni en az Zhou hanedan? d?nemine kadar uzanan yayg?n bilinen efsanelere dayan?yor. ?mparator Ch’ien Lung’un k?t?phanesinde bulunan Titiz Katalog yani Ssu Ku Ch?an Shu, kitab?n ??retisinin Lao Tzu ??retileri oldu?unu kabul etmez. Buna kar??n Taocu yazarlar genellikle bu klasi?in kendi mezheplerine ait oldu?unu iddia ederler. ???nc? klasik, Taocu ?evrede yazar?n?n mitolojik imparator Huang Ti oldu?una inan?lan Yin Fu King’tir (Gizemli Ahenk). Kitap ?o?unlukla ahlaki tart??malar ?zerine kurulmu?tur. Etraf?m?zdaki g?zle g?r?n?r olaylar ile g?r?nmeyen d?nya, birbiriyle uyumlu hale getirmeye ?al???lm??t?r. B?t?n canl? varl?klarda mevcut olan gizli uyumdan ve uyumsuzlu?un yaln?zca y?zeyde belirdi?inden s?z edilip g?r?nen ile g?r?nmeyen aras?ndaki belirgin ayr?l?k uzla?t?r?l?r. Bu klasikte, Lao Tzu’nun yan? s?ra itibar sahibi ba?ka Taocular?n da oldu?unun alt? ?izilir. Bunlar aras?nda ahlaki meselelerle ilgilenenler oldu?u kadar kendilerini b?y?ye ve do?a?st? sanatlara adayanlardan olu?an daimi bir silsile de vard?r. Tao Te Ching’?n ismi, Tang hanedan?n?n yedinci imparatoru Hs?an Tsung taraf?ndan MS sekizinci y?zy?l?n ilk d?neminde verilmi?ti buna kar??n Lao Tzu’nun vecizeleriyle tan?nmay? daha ?ok hak ediyordu. Milattan ?nce birtak?m d???n?rler bu eserden al?nt?lar yap?p yol g?sterici hakikatlerini yorumlam??lard?r. Lao Tzu d?nemine en yak?n d???n?r y?zy?ldan biraz daha fazla ya?am??t?r. Lao Tzu gibi bir ?ahs?n ger?ekten ya?ad???ndan ve Tao Te Ching’de vecizelerin kayd?n? ortaya koyan tarihi gelenekten ??phe etmek i?in pek fazla sebep yok gibi g?z?k?yor. Fakat kitaba sonraki yazarlar taraf?ndan birtak?m eklemeler yap?ld???n? hesaba katmal?y?z. Lao Tzu’nun ??retilerinin mu?lak c?mlelerle ifade edilmesi hem ?inli yorumcular hem de yabanc? ara?t?rmac?lar taraf?ndan bitmek bilmeyen yorumlar?n yap?lmas?na sebep olmu?tur. Bunlar?n ilki daha sonra Taoculu?a ismini verecek olan “Tao” kelimesi hakk?ndaki tart??mad?r. Tao her ?eyin ba?lang?c?d?r, d?nyan?n yarat?lmas?ndan ?nce var oland?r. Tao bir form kazand???nda Ming, “bir isim” diye adland?r?l?r. Bir d???n?r?n evrenle olmas? gereken ili?kisi eylemsizlik (wu wei) ve s?k?nettir (ching). Bu klasik, Tao’nun genel hatlar?yla insanlara al?akg?n?ll?l???, irade g?c?n?, s?k?neti, ba?kalar?na ve uysall??a ?nem vermeyi ??reterek nas?l insanl???n ger?ek ??reticisi oldu?unu g?stermi?tir. ?nsanlar Tao’nun ilkelerini takip ederek ?aba harcamadan veya bunu yapar gibi g?z?kmeden ba?ar?ya ula?abilirler. Ayr?ca, daha sonraki Taocu ??reticiler taraf?ndan b?y? uygulamalar?n? ve esrarengiz incelemelerini desteklemek i?in sapt?r?lm?? do?a?st? h?k?mlerin izlerine rastl?yoruz. Yine de bir b?t?n olarak ele alacak olursak, ?st d?zey ahlaki tart??malar i?erdi?ini s?yleyebiliriz. Bu klasi?in Tang hanedan? d?neminin Taocu diniyle zorlama bir ili?kisi vard?r. Bu ili?ki, Tang hanedan?ndan Tai Tsung’un (Li Shih-min) Tao Te Ching’te vecizeleri bulunan Li Erh (Lo Tzu) ile aras?nda bulundu?u iddia edilen zorlama ili?kiyle kar??la?t?r?labilir. Kendi ?al??malar?n?n yan? s?ra Lao Tzu ??retilerine referanslarda bulunan Chuang ve Lieh isimli d???n?rler daha ?ok ahlak meselesiyle ilgileniyorlard?. Tart??malar?n?n amac?, Lao Tzu ??retilerini b?y?c?l??e dayal? bir yap?n?n ve yeni bir din anlay???n?n kurulmas?na kar?? korumakt?. Han hanedanl???ndan Zhang Daoling ve Tang hanedanl???ndan ?mparator Tai Tsung’un ele ge?irdi?i bu yakla??ma kar?? koruma g?revlerinde ba?ar?l? olduklar?n? s?yleyebiliriz. Bunu yapamam?? olmalar?n?n tek makul izah?, Daoling’in b?y? sanatlar? ile Konf??y?s taraf?ndan temsil edilen Muhafazak?r Okul’un ??retilerini ba?da?t?rman?n imk?ns?z olmas?ndan kaynaklan?yordu. ?mparator Tai Tsung’un ulusal bir din bulmak i?in ba?vurabilece?i son ?are Lao Tzu idi. Lao Tzu’nun ??retilerinin mu?lak terimlerle ifade edilmesi farkl? yorumlar?n yap?lmas?na imk?n veriyordu. Muhafazak?rl?k kurulu d?zen anlam?na geliyordu, oysa yeni bir din demek de?i?im demekti. Tai Tsung imparator olarak yard?m?na ko?an, geleneksel edebiyat ve sanat?n korunmas?n? takdirle kar??layan muhafazak?r s?n?fa gereken sayg?y? g?sterdi. Ayn? zamanda Budizmin dini ??retilerine olan y?rekten inanc? onu Budizmin esas ilkelerini almaya zorlad?. ?in i?in yeni bir ulusal dine d?n??mesi i?in bu ilkelerin ?zerinde liberalizm baz al?narak de?i?iklikler yap?lmas? gerekiyordu. ?ki okulun da Antik ?in medeniyetinde ortak k?kleri oldu?undan Tai Tsung, Konf??y?s?? muhafazak?rl?k ile z?t d??me riskine girmedi. Yukar?da bahsedilenler, Taoizmin Tang hanedan?nda ulusal bir dine d?n??mesine ra?men son derece karma??k bir k?kene sahip oldu?unu kan?tlar nitelikte. Lao Tzu’yu bu dinin felsefi kurucusu olarak benimseyen Taoizm, b?y? sanat? ve simyan?n lehine yorumlanmaya m?sait oldu?u ve yeni dine dahil edilen inceliksiz unsurlara kar?? kullan?labilecek hi?bir ?ey i?ermedi?i i?in Tao Te Ching’de bulunan eski vecizeleri derlemi?tir. Lao Tzu’nun ??retisinin standart yorumcular? olarak kabul edilen Chuang Tzu, Lieh Tzu, Han Fei Tzu ve Huai-nan Tzu taraf?ndan yap?lan ilavelerle geni?letilmi? hali, gizemli olaylara ve do?a?st? yeteneklere Tao Te Ching’in as?l vecizelerinden daha fazla yer vermektedir. Bu yorumcular Lao Tzu’nun ?l?ms?zl?kle ilgili g?r??lerini; Zhang Daoling’in b?y? teknikleri, mistik t?ls?mlar ve kimya ?al??malar?na do?ru giden yolda pek?l? ta??rlar. Dao-ling d?neminden Han hanedan?n?n ba?lang?c?ndaki Tai Tsung d?nemine kadar Muhafazak?r Okul’un ve Konf??y?s klasiklerinin etkisi, bu d?nemde bir sel gibi ?in’e akan Budist ??retisinin y?kselen pop?lerli?inden dolay? yok denecek kadar azd?. Bu s?rad??? alt? y?zy?l boyunca d???nme bi?imi, mucizevi olaylara inanmaya, putlara tapmaya ve dini ar?nmay? en iyi sa?layan unsur olarak m?nzevi hayat?n takdir edilmesine do?ru y?nelmi?ti. Tai Tsung ?ok uzun s?ren bu d???nme bi?imi sayesinde, Lao Tzu’nun ahlaki ??retilerinin onay?yla riyazetin ayr?cal?kl? oldu?u ve b?y? sanatlar?n?n icra edildi?i yeni bir Taoizm dini i?in uygun bir zemin bulmu? oldu. Muhafazak?r Konf??y?s??ler, riyazet ve b?y?n?n kar??s?nda yer ald?. Buna kar??l?k Lao Tzu’nun ahlaki ??retisinin Taoizm ile kar??m?? olmas? ve Taoizmin ?in’in hem tarihi hem de mitolojik karakterlerinden beslenen geriye d?n?k duru?u bir koruma vazifesi g?rd?. Bu durum muhafazak?r s?n?ftan gelecek herhangi bir eziyete kar?? yaln?zca ortaya ??kt??? zaman de?il, y?zy?llar boyunca korudu. Budizm ise yabanc? k?kenli oldu?u i?in zulme u?rad?. Yabanc? rakiplerinden daha fazla bat?l inan? i?eren Taoizm, yap?s? ?in’e ?zg? olmas?ndan dolay? ho? kar??land?. Taoizmdeki milliyet?i yap?, destek?ilerinin kadim ?mparator Haung Ti’yi yeni dinin ger?ek kurucusu olarak kabul etmesine m?saade etti. B?ylelikle d?nem olarak Lao Tzu’dan daha gerilere, sayg?nl?k a??s?ndan da ?ok daha y?ksek makamlara ula??ld?. Konf??y?s taraf?ndan savunulan ilkeler, M? yirmi d?rd?nc? ve yirmi ???nc? y?zy?llarda ya?am?? olan Yao’ya ve Shun’a atfediliyordu. Ne var ki Taoizm, tarihin ba?lang?c?nda h?k?m s?rd???ne inan?lan be? h?k?mdar?n ?ncesine kadar gidiyordu. Genellikle Sar? ?mparator olarak bilinen Huang Ti, Taoizmin vaat etti?i din anlay??? i?in ahlak filozofu Lao Tzu’dan daha uygun bir ba?lang?? noktas? olu?turdu. Zira Huang Ti hem mucizevi bir do?uma hem de ola?an?st? olaylarla dolu bir h?k?mranl??a sahipti. Etraf?na alt? b?y?k veziri toplam??t?. Bu vezirlerin yard?m?yla altm?? y?ll?k d?ng?sel bir periyot d?zenleyip takvim olu?turdu. Matematiksel hesaplamalar ba?lat?ld?. ?nsanlar ah?aptan, metalden ve topraktan aletler yapmay?, tekne ve araba in?a etmeyi, para kullanmay?, ?in’e ilk defa onun d?neminde getirilen bambudan m?zik aletleri yapmay? ve ba?ka pek ?ok harika ?eyi ??rendi. Bu ama? i?in yap?lan ilk tap?nakta Y?ce H?k?mdar Shang Ti’ye kurbanlar keserek kurban k?lt?r?n?n kurucusu haline geldi. Ayr?ca s?radan insanlar?n evlerinden ayr?lacak bi?imde bir saray in?a etme hakk? tan?nan ilk h?k?mdard?. ?nsan ?mr?n? uzatmay? ama?layan ila?lar yapt?. ?e?itli bitkilerin ?zellikleri ve do?an?n z?t ilkelerinin i?leyi?i ?zerine ?al??t?. Y?z on bir ya??nda d?nyadan ayr?lmadan ?nce, anka ku?u (f?ng-huang) ve tek boynuzlu at (ch’i-lin) sembolleri, merhametli y?netiminin ni?aneleri olarak ortaya ??km??lard?. Sar? ?mparator ile ilgili bu gelenekler, Tai Tsung’un Taoizmi bir din haline getirme d???ncesinden ?ok ?nce ?in’de sa?lam bir ?ekilde kurulmu?tu. Hi?bir ?ey, mucizevi ve harikulade ulusal hadiselerin ba?lang?? noktas? olan Sar? ?mparator’un, Taoizmin beslendi?ini ger?ek bir kaynak haline gelmesinden daha do?al olamaz. B?t?n bunlar ahlaki ??retiye vurgu yapan Muhafazak?r Okul’un etkili olmas? i?in yap?lm?? olmasayd?, Taoizme Lao Tzu ile ba?lant?s?ndan dolay? b?y?k bir ?nem verilmeyebilirdi. Nitekim bir din olarak Taoizmin herhangi bir t?rden ahlaki ??retiyle ili?kisi olduk?a zay?ft?r. Taoizmin as?l ?nemi b?y?c?l?k ve do?a?st? uygulamalarla ilgiliydi. Dinin ?in’deki geli?imi, Tang hanedan? d?neminden g?n?m?ze kadar Lao Tzu ile ili?ki kurulmam?? halinden ?ok da farkl? olmazd?. Taoizmin ger?ek kayna?? ahlaki bir m?nzeviliktense, yani Lao Tzu’dansa, mitolojik ve b?y?sel Sar? ?mparator ile m?nzevi Zhang Daoling’e atfedilir. Kuang Ch?ng-tzu ise Sar? ?mparator ile ili?kilendirince ?nl? bir karakter haline gelmi?tir. Kung-tung Da??’ndaki ta? bir evde bir ke?i? gibi ya?am??t?r. Chuang Tzu’ya g?re Sar? ?mparator bir defas?nda Kuang Ch?ng-tzu’ya felsefi meselelerle ilgili sorular sormak i?in bu da?a gitmi?tir. Kuang Ch?ng-tzu genellikle y?z? yukar? kalk?k, kollar? uzun giysi kolunu s?vayacak ?ekilde katlanm?? ve kemerinden uzun bir madalyon sarkm?? vaziyette ayakta dururken tasvir edilir. Madalyonun ?zerine Sekiz Diyagram i?lenmi?tir. G?ky?z?ndeki ikametg?h? S?kutun Ba?kenti’dir (Y? Hs? Kung). K?t? g??leri kontrol etme ve sava?ta zafer getirme g?c? oldu?una inan?l?r. Lao Tzu’nun Taoizmdeki mevkisi Y?an hanedan? d?neminde de?i?mez halini alm??t?r. Lao Tzu, Tai Tsung taraf?ndan “Gizemli Neslin ?mparatoru” anlam?na gelen Hs?an Y?an Huang Ti unvan?yla kutsanm??t?r. Y?an hanedan? bu geleneksel ismin ilk iki karakterini benimseyip bunlar? kendi isimleriyle ili?kilendirmi?tir. T?pk? Tai Tsung’un bilinen bir soyad?na sahip olmak i?in kendisini derin bir sayg?yla Lao Tzu ile ili?kilendirilmesi gibi. Saltanat aileleri ile Lao Tzu aras?ndaki bu zorlama ba?lant?lar (Tang soyad? benzerli?iyle Y?an ise hanedan ad? ile Lao Tzu’ya bah?edilen geleneksel ad aras?ndaki benzerlik yoluyla) Taoizmin bir din olarak insanlar aras?nda yay?lmas?nda son derece etkili olmu?tur. ?lk Y?an ?mparatoru Cengiz Han d?neminde Chiu Chu-chi (Chiu Chang Chun) isimli me?hur bir m?nzevi, Karl? Da?’da (Hs?eh Shan) inzivaya ?ekildi?i k??esinde aran?p bulunmu?tur. B?ylece imparator ondan Taoizmin ??retilerini ??renmi?tir. Bu ??reticinin ?erefine Pekin sakinleri birinci ay?n on dokuzuncu g?n? Hsi Pien M?n’in d???ndaki ?nl? bir Taocu tap?nak olan Po Y?n Kuan’? haccederler. Bu hac yolculu?unun ismi Yen Chiu olarak bilinir. Tap?nak Y?an hanedan? d?neminde Chang Chun saray? olup ?mparator Cengiz Han taraf?ndan Chiu Chu-chi’ye hediye edilmi?ti. Gelene?e g?re Cengiz Han k?z?n? Chiu ile ni?anlamak istemi? ancak Chiu b?yle bir evlili?in muhtemel sonu?lar?ndan korkarak ilk ay?n on dokuzuncu g?n? hi?bir ?ekilde evlilik yapmamaya karar vererek m?nzevi olmu?tu. Anlat?ya g?re y?ll?k hac ziyareti Chiu’nun bu karar?n?n ?erefine yap?l?yor. Oysa bu pop?ler anlat?n?n ger?ekli?ini sarsan bir durum s?zkonusu. O g?n ayn? zamanda Chiu Chu-chi’nin do?du?u g?n olarak biliniyor. Y?an ?mparatoru Tien Li’nin MS 1329-1332 y?llar? aras?ndaki h?k?mdarl??? s?ras?nda b?y?k devlet adam? ve ?lim olan Chao M?ngfu, devasa bir ta? tablet ?zerine yaz?lar yazm??t?r. Tablet, Chao Yang M?n’in d???nda bulunan ve Tien Li’nin seleflerinden birisinin himayesi alt?nda in?a edilen Tung Yo tap?na??na ba???lanm??t?r. Bizzat h?k?mdar?n ba???lad??? tablet tap?nakta iyi ?artlarda korunmu?tur. Tabletin ?zerindeki yaz?lar Taoizmin ara?t?rmac?lar taraf?ndan ula??labilen hem en ilgin? hem de en g?venilir a??klamalar?ndan birisidir. Yaz?tta Taoizm, yayg?n ismi olan Tao Chiao yerine Hs?an Chio olarak an?l?r. Hs?an Chiao ifadesi hi?bir zaman pop?lerlik kazanmam??t?r fakat Y?an hanedan? imparatorlar? Lao Tzu’yu y?celtmek i?in bir ad?m daha ileri gitmi?lerdir. Lao Tzu’ya Tang ?mparatoru Tai Tsung taraf?ndan bah?edilen azizlik mertebesine kendi onaylar?n? ekleyip bu dini isimlendirirken sayg?n bir isim kullanm??lard?r. Sung imparatorluk ailesinin bir torunu olan Chao M?ng-fu, Konf??y?s’?n g?ky?z? ve yery?z?n?n dengi oldu?unu onaylayarak onu en y?ce idol haline getirmi?ti. Chao buna ra?men Taocu tap?nak i?in yaz?lan yaz?tta edebi kelime haznesini bir ata olan Sar? ?mparator ve bir torun olan b?y?c? Zhang Daoling ile ili?kilendirdi?i Lao Tzu’yu ?vmek i?in t?ketmi?tir. Dolay?s?yla T’ang hanedan?n?n Taoizmin kurucusu oldu?u Y?an hanedan?n?n ise onu sa?lamla?t?rd??? s?ylenebilir. Kuang Ch’?ng-Tzu Taoizmin ?in’in mitolojik karakterleriyle olan ba?lant?s?, b?t?n inan?lmaz eylemleri ve evren hakk?ndaki gizemli teorileriyle eksiksizdir. Harfler Okulu’nun (Ju Chia) yorumlar?na ve kay?tlar?na bel ba?lam?? olsayd?k elimizde ?ok az malzeme olurdu; zira bir devletin kurulmas?n? ve geli?tirilen medeniyetin yay?lmas?n? sa?layan b?y?k isimlerle s?n?rland?r?lm?? olurduk. Budizm hakk?ndaki ?al??malar bizi Hindistan’?n eski mitolojisine do?ru ?ok uzaklara y?nlendirmektedir. G?n?m?zde Sar? ?mparator’dan geldi?i d???n?len Eski ?in’in mitolojik karakterlerini ve hayat hakk?ndaki g?r??lerini bir arada Taoizmde buluyoruz. ?kinci B?l?m ?? ?mparator ?in mitleri hakk?nda bir de?erlendirme yapacak olursak, Sar? ?mparator yani Huang Ti bir hareket noktas? olarak kabul edilebilir. ?? ?mparator’dan ???nc?s? olan San Huang ba??ms?z bir ki?ilik atfedilen ilk imparatordur. Fu Hsi, yani ilk imparator, ?in’e yerle?en ilk g??ebe kavimlerin olu?turdu?u Avc? ?a??’n?n bir ?rne?idir. ?kinci imparator Sh?n Nung, kal?c? yerle?imlerin kurulup tar?msal u?ra?lar?n ba?lad??? Tar?m ?a??’na ?rnek g?sterilebilir. ?nsan?n bireyselli?i yaln?zca Sar? ?mparator ve ?in medeniyetinin ba?lamas?na sebep olan y?ce eylemlerle ili?kilendirilmi?tir. ?simleri unutulmu? birtak?m ?ahsiyetlerin ba?ar?lar? ve ?anlar? Huang Ti’de toplanm?? olabilir. Onda en az?ndan Fu Hsi ve Sh?n Nung gibi tamamen masals? ?a?lara ait soyadlar?n?n d???nda mitolojik bir karaktere rastl?yoruz. Han Li Chih (Han Hanedan?n?n Kronolojisi), erken ?in kronolojisini on b?y?k ?a?a ayr?lm?? iki milyon y?ldan bile daha eskiye g?t?r?r. Bu ?a?lardan birincisi hem ilk yarat?lan varl?k hem de ilk yarat?c? olan Pan Ku ile ba?lam??t?r. Bu ?a?lar Dokuz H?k?mdar’?n adlar?yla (Chiu Ti) an?l?r. Ard?ndan en ya?l?, ikinci, ???nc?, d?rd?nc? ve en gen? olarak isimlendirilen “Be? Ejderha” (Wu Lung) ?a?? gelir. Be? Ejderha’ya gamdaki be? notan?n isimleri ve gezegen isimleri de verilmi?tir. ???nc? ?a? elli dokuz nesilden meydana gelir. ?? neslin d?rd?nc?s?nden, alt? neslin be?incisinden ve d?rt neslin alt?nc?s?ndan olu?ur fakat bu d?rt ?a?da ya?am?? hi?bir h?k?mdara bir isim verilmemi?tir. Yedinci ?a?da yirmi iki h?k?mdar vard?r. Bunlar o kadar erdem sahibi insanlard?r ki y?ntemleri d?nemin insanlar? taraf?ndan memnuniyetle takip edilmi?tir. Sekizinci ?a?da on ?? ki?i h?k?m s?rm??t?r. Bunlardan ikincisi g?n?m?zde Si?uan denilen b?lgenin h?k?mdar?yd? ve burada insanlara ipek yapmay? ??retmi?ti. Bu ?a?da “Yuva ?n?ac?lar?”ndan (Yu-chao) iki nesil, “Ate? Yak?c?lar”dan (Sui-j?n) d?rt nesil ve “Ba?aranlar”dan (Yung-ch?ng) sekiz nesil vard?. Dokuzuncu ?a? hayal alemi ve ger?ek d?nya aras?ndaki k?pr?d?r. ?smini, veraseti evrenin sabit kanunlar?na g?re hareket eden ki?iye ge?iren Shan Tung’un erdeminden al?r. Ba?lang?? ?a?lar?n?n sonuncusu olan onuncu ?a? Huang Ti, Sar? ?mparator ile ba?lat?l?r. Sonu i?inse Hsia hanedan?n?n kurucusu Y?ce Y? ya da Zhou hanedan?n?n kurucusu Wu gibi farkl? h?k?mdarlar? i?eren senaryolar vard?r. ?in’in ilk mitlerinin, tarihi d?nemlerde ya?ayan insanlar?n ?al??malar?n?n sonucu oldu?una inan?l?r. ?a?lar?n ayr?m?na yaln?zca bu konuda ba?vurulur. ?nsanlar efsaneleri, halk hik?yelerini, halk t?rk?lerini ve di?er b?t?n ula??labilir bilgileri bir araya getirerek tarihi d?nemin ba?lang?c?nda kurulan medeniyetin geli?imini a??klayacak bir sistem tan?mlam??lard?r. ?a?lar?n Sar? ?mparator Huang Ti ile sona eriyor olmas? onun ?in mitolojisi ?al??malar?n?n hareket noktas? olarak kabul edilmesinin bir di?er sebebidir. On ?a?dan olu?an bu d?nem, ?in yazarlar? taraf?ndan g?ven verici tarihi bilgiler olarak kabul edilmez. D?nemden t?m?yle hayal ?r?n? olarak bahsedilir. ?? ?mparator: Huang Ti, Fu Hsi ve Sh?n Nung Sar? ?mparator’un bu unvana Toprak unsuruna denk olan wu ssu g?n?nde do?du?u i?in sahip oldu?una inan?l?yor. Atas? Sh?n Nung taraf?ndan topra??n ?zelliklerine sahip oldu?unun g?stergesi olan tablet (jui) ile ?d?llendirildi?i s?ylenir. Toprak sar? renklidir, bu y?zden o da Sar? ?mparator diye an?lmaya ba?lan?r. Soyad? Kung-sun, kendisine verilen ad?ysa Hsien-y?an’d?. Babas?, g?n?m?zdeki ad? Lo-yang olan Yu-hsiung’un valisiydi. Namuslu bir insan olarak tan?n?rd? ve kar?s? Fu-pao b?t?n seyahatlerinde kendisine e?lik eden yetenekli bir kad?nd?. Anlat?ya g?re ?ift bir bahar ak?am? Fu Hsi’nin ve Sh?n Nung’un mezarlar?n? ziyaret eder. Bu ziyaret s?ras?nda g?ky?z?nde alt?ndan bir daire ile B?y?k Ay? tak?my?ld?z?n?n etraf?n? saran g?z kama?t?r?c? bir ???k belirir. Eve d?n?? yolunda Fu-pao hamile oldu?unu fark eder ve yirmi d?rt ay sonra d?nyaya bir erkek ?ocuk getirmi?tir. Do?um s?ras?nda pek ?ok harikulade i?aret g?z?km??, g?ky?z? kendisini en g?zel bulutlarla s?slemi?tir. Gen?lik d?nemindeyken ?ocu?un hem zihinsel hem fiziksel olarak s?rad??? vas?flarla kutsand??? ortaya ??kar. Bu mucize ?ocuk, babas?n?n ?l?m?nden sonra Yu-hsiung eyaletinin valisi olur. ?lke, Sar? ?mparator’un Sh?n Nung’un imparatorluk kuvvetleriyle ma?lup etti?i Chih Yu zaman?nda harabeye d?n??m??t?. Bu olaydan sonra prensler taraf?ndan imparator ilan edilmi?tir. Prensler aras?ndan en ?anl? olanlar?n? veziri yapm??t?r. E?i Hsi-ling Shih, ?lkeyi ipek b?ce?i yeti?tiricili?i ve kuma? ?retimiyle tan??t?rm??t?r. Tarihi temeli olan bu olay mitolojik bir karaktere atfedilmi?tir. ?mparatorun hayat?ndaki di?er olaylar Lieh Tzu ve Huang Ti Ping King Su W?n’in yazar? taraf?ndan kaydedilmi?tir. Sar? ?mparator’un r?yalar?nda, havada y?r?y?p bo?lukta uyuyan ruhlar?n ya?ad??? uzak diyarlara yolculuk etti?ine inan?l?yordu. Bu ruhlar ne suda batar ne de ate?te yanarlarm??. Ac?, keder veya korku nedir bilmeden ya?ad?klar?na inan?l?rm??. ?mparator ?? ay s?ren b?ylesine bir r?yadan uyand?ktan sonra, insanlara do?an?n g??lerini ve kendi kalplerini nas?l kontrol edeceklerini ??retmi?tir. Bir ba?ka uzun uykudan sonra ??retme yetisini kazanm??. ?lkeyi yirmi yedi y?l boyunca ?yle ba?ar?l? bir ?ekilde y?netmi? ki, insanlar?n hava soluyup normal yiyecekler yerine ?iy yudumlad?klar? bir periler ?lkesi kadar mutlu bir yer meydana getirmi?. ?nsanlar do?u?tan gelen b?t?n ihtiraslar?n? kontrol alt?na alabiliyormu?. Dolay?s?yla bu toplum, d?rt d?rtl?k erdem kurallar?na g?re ya?am??. Su W?n’de Sar? ?mparator ile Chi Po aras?nda ge?en t?p ve do?a bilimleri hakk?ndaki bir konu?ma bulunuyor. Diyalo?a g?re, kadim zamanlarda iyi bir adam G?k’? ve Yer’i avu?lar?n?n i?inde tutuyorumu?. Temiz havay? soluyup, ruhunu havan?n m?kemmelli?inde muhafaza edip ???k ve karanl?kla ilgili ilkeleri ??reniyormu?; bedeni ruhuna sad?km??. Bu y?zden G?k ve Yer gibi ?l?ms?zl??? elde edebilmi?. Bu iyi insan, bir m?nzevi olup sonsuza kadar G?k’te ve Yer’de dola?abilmek i?in ruhunu ?zenle muhafaza etmi?. Sar? ?mparator ve sohbet arkada?? ?nce d?rt mevsimin anlam? ?zerine sonra ise evrenin d?zenine a??kl?k getirmek i?in sohbet etmi?tir. ?? t?r hava vard?r: G?k’?n (t’ien-ch’i), Yer’in (ti-ch’i) ve d?n???m?n havas? (y?n-ch’i). Bir de insanlara sald?ran, b?t?n hastal?klar?n kayna?? oldu?u i?in uzak tutulmas? gereken k?t? bir buhar vard?r. Kitapta Yer, havada as?l? durup do?uya do?ru hareket eden bir beden olarak tasvir edilir. G?k ise bat?ya do?ru hareket eder. Sar? ?mparator, Chi Po’dan bu durumu a??klamas?n? ister. Chi Po cevap olarak be? elementin (metal, ate?, hava toprak ve su) sabit devinimini tarif eder. Bu devinim g?ne?, ay ve g?ky?z?ndeki di?er gezegenlerin hareketine benzer. Yukar?daki bo?luk yery?z?nde bulunan b?t?n canl? formlar?n saf cevherini tutmaktad?r. Chi Po, Sar? ?mparator’un “D?nya a?a??da de?il midir?” sorusuna ??yle cevap verdi; d?nya insanlar?n alt?ndad?r fakat uzay?n ortas?ndad?r ve etraf?n? saran b?y?k hava ile yukar?da durmaktad?r. Do?a bilimsel bu soru?turmalar?n aras?na insan? ?l?ms?z k?lacak t?bbi tedavilerle ilgili tart??malar da girmektedir. Her ne kadar biz Sar? ?mparator’u erken ?in mitlerinin geli?ti?i kaynak olarak belirlemi? olsak da onun iki selefi olan Fu Hsi ve Sh?n Nung da dikkat edilmesi gereken imparatorlard?r. Fu Hsi’nin imparator olarak resmi ad? Tai Hao idi (Her ?eye G?c? Yeten Y?ce Varl?k). Bir k?sm? insan bir k?sm? do?a?st? ?ekilde tasvir edilir. Kung-chang yak?nlar?nda (g?n?m?zde Kansu eyaleti) mucizevi bir ?ekilde do?mu?tu. Fu Hsui’nin g?n?m?ze kadar gelen en eski temsili MS 160’ta Shantung eyaletinde Wu Liang Tz’u’nun ta? tabletlerinde bulundu. Bu temsilde ona bedeninin alt k?sm? y?lan kuyruklar?yla sar?lm?? bir kad?n fig?r? e?lik etmi?tir. Bu varl?k g?n?m?ze ula?an en eski tarihi kan?t olarak de?erlendirilir. Buradan Han hanedan?n?n Fu Hsi’yi insan olarak kabul etmedi?ini anl?yoruz. Sh?n Hsien Tung Chien’e g?re Fu Hsi “Sekiz Diyagram”? (pa kua) ?u ?ekilde bulmu?tur: “M?ng Nehri sahillerindeyken suyun y?zeyinin ?zerinde oynayan devasa b?y?kl?kte bir canavar g?rm??t?r. Bu canavar?n bedeni at ?eklinde olup ?st? bal?k pullar? ile kapl?d?r ve pek ?ok aya?? vard?r. Bedenin alt taraflar? k?llarla kapl?d?r, s?rt?nda bir tablet ta??r. Fu Hsi canavara seslenip sahile ??kmas?n? rica etmi?tir. Canavar hemencecik bu dile?i yerine getirmi? ve Fu Hsi tabletin sahibi olmu?tur. Tablette fig?rlerin i? i?e ge?ti?i elli be? sat?ra rastlan?r. Tableti bo? vakitlerinde ?zerinde ?al??abilece?i Fu Shan’a g?t?r?r. ?al??malar?n sonucunda Sekiz Diyagram olu?turulmu?tur.” Gelene?e g?re evlilik kurumunu tesis eden ve ayn? soyad?na sahip iki insan?n evlenmesine yasak getiren de Fu Hsi’dir. Demiri ke?feden Fu Hsi, avlanma ve bal?k??l?k gere?leri icat etmi?, vah?i hayvanlar? ?lkeden kovmu?tur. ?lke boyunca g?n?m?zde Shantung, Honan ve Shensi olarak bilinen yerlere do?ru, do?uya seyahat etmi?tir. Merkez ?ehri Honan eyaletindeki Kai-f?ng yak?nlar?ndaki Ch?n’deydi. Yaz? yazmaya ilk defa kurallar getiren ve meydanda adak ta?? ?zerinde G?k’e ilk defa kurban veren odur. Bunlara ra?men en dikkat ?ekici i?i, Sekiz Diyagram? bulmas?d?r. Ya da Sekiz Diyagram?n bulunmas?n?n Fu Hsi mitinin icat edilmesine sebep oldu?unu s?ylemek daha do?ru olacakt?r. Fu Hsi’den ay?rt edilmesi i?in D?nyevi ?mparator olarak adland?r?lan Sh?n Nung tar?msal u?ra?lar ?a??n? temsil eder. G?n?m?z Hupeh eyaletinin s?n?rlar? i?erisindeki Lieh Da??’nda do?du?u varsay?l?r. ?ki bu?uk metreyi a?k?n boyda ve insan bedeni ?zerinde bir bo?a kafas?yla tasvir edilir. Do?umundan ?? g?n sonra konu?an, be? g?nl?kken y?r?yebilen, yedi g?nl?kken b?t?n di?leri ??km?? olan imparator ?? ya??ndayken tarlalar? s?rebilmi?tir. Konf??y?s’?n do?um yeri olan Ch? Fu’daki krall??? i?in bir ba?kent kurduktan sonra, at arabas?n? ve ?e?itli zirai aletleri icat etti?i s?ylenir. ?lkenin bir ucundan di?er ucuna ?r?nlerin takas edilebilece?i pazarlar tesis etmi?tir. D?nyevi ?mparator’un bitkiler ?zerinde incelemeler yap?p onlar? bedensel hastal?klar?n tedavisinde kulland???na ve hatta yetmi? ?e?it bitkisel zehir ke?fetti?ine inan?l?r. ?? y?z altm?? be? adet ?ifal? bitkiyi s?n?fland?r?p haklar?nda bir kitap yazm??t?r. Y?z altm?? sekiz y?ll?k uzun bir ?m?r s?rm?? ve sonras?nda ?l?ms?zl??e ula?m??t?r. ?? ?mparator d?neminin di?er iki mitolojik hik?yesinden de s?z etmek gerekir. Bunlardan biri d?rt g?z? oldu?u s?ylenen, yaz? sanat?n?n efsanevi mucidi Tsang Chieh hakk?ndaki hik?yedir. Yaz?y? icat ederken ku?lar?n kum ?zerinde b?rakt??? izlerden ve “ku? ayak izi yaz?s?” (niao chiw?n) olarak bilinen be? y?z k?rk adet ?zel eski karakter bi?iminden ilham alm??t?r. Di?er hik?ye Fu Hsi’nin k?z karde?i ve halefi oldu?u s?ylenen N? Kua hakk?ndad?r. ?smini olu?turan iki karakter do?al olarak bir kad?n oldu?una i?aret etse de baz? eski gelenekler ismin anlam?n? g?rmezden gelerek N? Kua’n?n bir erkek oldu?unu ileri s?rm??t?r. Wu Liang Tz’u yar?m kabartmas?nda v?cudunun Fu Hsi’nin v?cuduyla i? i?e ge?mi? halde olmas? bu ikisinin abla karde? veya kar? koca oldu?una i?aret eder. Kanaatimce ger?e?e en yak?n g?z?ken ???nc? bir a??klama vard?r: N? Kua a?abeyinin h?k?mdarl??? s?ras?nda ona yard?mc? olmu?tur. Ti Wang Shih Chi’de N? Kua’n?n bir y?lan v?cuduna ve bir ?k?z kafas?na sahip oldu?u ifade edilir. N? Kua evlilik t?renlerini ba?latma g?revini yerine getirmi? ve a?abeyi Fu Hsi tanr?lara dua ederken yan?nda haz?r bulunmu?tur. Shih Chi’de ge?en ifadelere g?re, N? Kua’ya ilahi bir feraset bah?edilmi? olup h?k?mdar olarak a?abeyi Fu Hsi’nin halefi olmu?tur. Saltanat?n?n sonuna do?ru Kung Kung isimli feodal prenslerden biri ayaklanarak N? Kua’y? tahtan indirmeye ?al??m??t?r. Kung Kung sava?ta yenildikten sonra kafas?n? Pu-chou Da??’na vura vura parampar?a etmi?tir. Bu olay G?k’?n s?tunlar?n? sarm?? ve yery?z?n?n k??elerini yok etmi?tir. G?kkubbeye verilen zarar? onarmak i?in N? Kua bir rit?el uygulam??t?r. Be? renkten ta?lar? eritip Yer’in d?rt k??esine yerle?tirmek i?in kaplumba?an?n ayaklar?n? kesmi?tir. B?y?k selleri durdurmak i?in kam?? otlar?n? yak?p k?l etmi?tir. B?ylece, daha sonraki ?in h?k?mdarlar?n?n yuvas? olan Chi topraklar?n? felaketlerden kurtarm??t?r. Bu b?l?mde Fu Hsi’yi Sh?n Nung’u ve Huang Ti’yi ?? ?mparator olarak s?n?fland?ran yaz?l? kaynaklar? kulland?m. Wu Liang Tz’u yar?m kabartmalar?nda farkl? bir s?n?fland?rma s?zkonusudur. Fu Hsi ve N? Kua birlikte ilk heyeti olu?tururlar. Chu Jung bir sonrakini i?gal eder ve ???nc?s? Sh?n Nung’undur. Huang Ti, daha sonra Be? H?k?mdar aras?nda bir konuma atan?r. ?? ?mparator’u anlatan bu iki listedeki farkl?l?k Han hanedan?nda g?r?l?r. Buna ra?men benim benimsedi?im liste sonraki hanedanlarca genellikle kabul edildi?inden, bug?nk? an?tlar?n tan?kl???n? kitaptakilere tercih etme y?ntemimi terk edip genel olarak kabul g?ren listeyi benimsemek daha ak?ll?ca olur. ???nc? B?l?m Tarih ?ncesi D?nemdeki Di?er ?mparatorlar Nas?l ki Fu Hsi Avlanma ?a??’n?, Sh?n Nung Tar?m ?a??’n? ve Huan Ti ?cat ?a??’n? temsil ediyorsa Y?ce Yao ve Shun da do?ruluk ?zerine kurulu muhte?em bir y?netim i?in efsanevi modellerdi. Eski iki h?k?mdar, Konf??y?s taraf?ndan k?yl?lere b?t?n nesillerin g?zlerini kama?t?racak erdemleri olan ?rnek y?neticiler olarak kabul ettirilmi?tir. Shujing’te Yao’nun engin bilgi birikimine sahip, ak?ll?, yetenekli, d???nceli ve imparatorlu?unun g?rkemiyle dolu oldu?u yazmaktad?r. Chu Shu (Bambu Kitaplar?) adl? tarihi kay?tlar?n yorumlar?nda Yao’nun h?k?mdarl???n?n yetmi?inci y?l?nda, e?siz tak?my?ld?zlar?n?n birinde parlak bir y?ld?z?n belirdi?i ve saray?n avlular?nda anka ku?lar?n?n g?r?ld??? anlat?lmaktad?r. Yao’nun ?erefine sedef otlar? ye?ermi? ve tohumlar bereketlenmi?tir. Tatl? ?iyler yeri ?slatm??, berrak su kaynaklar? tepelerden yay?lm??t?r. G?ne? ve ay bir ?ift m?cevher gibi belirmi?, be? gezegen inci gibi dizilmi?. ?mparatorluk mutfa??nda yelpaze kadar ince bir dilim et vard?r. Bu et par?as? salland???nda b?t?n yiyecekleri serin tutup bozulmalar?n? engelleyecek bir r?zg?r sa?l?yordur. Saray merdivenlerinin her iki taraf?nda ay?n on be?inci g?n?ne kadar her g?n bir koza veren otlar bitmi?tir. Her g?n olgunla?an kozalardan bir tanesi nedense d??mez. Bu koza ?ansl? tohum ya da takvim tohumu olarak isimlendirilmi?tir. Ayr?ca bu d?nemde b?y?k bir sel imparator taraf?ndan durdurulur fakat imparator yapt??? i?in faziletini istifas?n? istedi?i veziri Shun’a atfetmi?tir. Sel ya?and?ktan sonra perhize girip kendisini ar?nd?rm??t?r. U?urlu bir g?n belirleyip Shun’u ve di?er takip?ilerini Shou Da??’na g?nderdikten sonra Ho ve Lo nehirlerinin yak?n?nda adak ta?lar? in?a etmi?tir. Ho adas?nda ise be? ya?l? adam?n g?r?ld??? s?ylenir. Bu adamlar?n be? gezegenin ruhlar? oldu?una inan?lm??t?r. Birbirleriyle sohbet edip “Ho Tu yak?nda ortaya ??k?p imparatoru u?urlu tarih hakk?nda bilgilendirecek. O, her iki g?z?nde de iki g?zbebe?i olan Huang Yao’yu g?r?nce anlayacak,” demi?ler. Bunun ?zerine be? ya?l? adam kayan y?ld?zlar gibi akarak Mao (?lker) tak?my?ld?z?na ula?m??lar. ?kinci ay?n Hsin-chou g?n?nde ??le vakti merasimler d?zenlenmi?. G?ne? batarken g?z kama?t?r?c? bir ???k Ho Nehri’nde sakland??? yerden ortaya ??km??, g?zel buharlar b?t?n ufku kaplam??. Beyaz bulutlar g?ky?z?nde y?kselmi? ve bir ejder-at a?z?nda pullarla kapl?, ye?il zemin ?zerinde k?rm?z? ?izgileri olan bir z?rh ta??rken belirmi?. Bu ejder-at adak ta??na t?rmanm??, t’u resminin ?zerine uzan?p can vermi?. Z?rh, d?rt metre geni?li?inde bir kaplumba?a kabu?u gibiymi?. Tu, alt?nla kapl?, k?rm?z? m?cevherden yap?lm?? kutunun i?inde beyaz m?cevherden bir not i?eriyormu?. Ye?il bir iple ba?lanm?? notta, “?mparator Shun’a minnetle hediye edilmi?tir,” yaz?yormu?. Ayr?ca Y?’n?n ve Hsian’?n G?k’ten ?zel emirler ald??? da notta belirtilmi?. ?mparator bu s?zc?kleri kaydettirip do?u saray?na g?ndermi?tir. ?ki y?l sonra ikinci ayda vezirlerini Lo Nehri’ne g?ndermi?tir. Lo Nehri, efsaneye g?re imparatorun yuvarlak bir disk att??? nehirdir. Merasimden sonra dinlenip g?n?n bitmesini beklemi?tir. Bekleyi?in sonunda k?rm?z? bir ???k belirmi?. Arkas?nda k?rm?z? ?izgiler bulunan yaz?tla sudan ??kan kaplumba?a bir s?re sunakta dinlemi?. Yaz?da imparatorun taht? Shun’a devretmesi gerekti?i yaz?yormu?. ?mparator da gere?ini yapm??. Bu anlat?, “ho tu” ve “lo shu” yani resim ve g?zel yaz?y? kapsayan grafik sanatlar?n?n k?keni hakk?ndaki versiyonlardan biridir. Lo Tanr??as? ve Lo Sh?n Shujing’te anlat?lana g?re Shun ?st?n zek?s? duyulup Yao taraf?ndan taht?n varisi olma fikriyle s?nand???nda g??s?z ve s?n?k bir mevkidedir. Bambu Kitaplar?’nda Shun’un mucizevi bir ?ekilde do?du?u yazmaktad?r. G?zlerinde Yao’nunki gibi iki g?zbebe?i vard?r. Bu y?zden “?ifte Par?lt?” olarak biliniyordu. Y?z? ejderhaya benziyordu, kocaman bir a??zla ve siyah bedenle tasvir ediliyordu. Kendi anne ve babas? bile ondan ho?lanmazd?. Anlat?ya g?re ailesi al??dan bir ambar yapt?r?r ve sonra orada onu ate?e verir fakat Shun ?zerindeki ku? k?yafeti sayesinde u?arak kurtulur. Daha sonra onu kazmas? i?in bir kuyunun i?ine sokup ?zerini ta?larla doldurmaya ?al???rlar fakat bu sefer de ejderha yap?m? k?yafet giydi?i i?in ka??p kurtulur. Bu olaydan sonra r?yas?nda ka?lar?n?n sa?lar? kadar uzun oldu?unu g?r?r. Shun’un tahta ??kt??? g?n u?urlu fasulye merdivenlerin ?zerinde b?y?m??, anka ku?lar? avlulara yuva yapm??t?r. Ta?tan yap?lma m?zik aletleri dokuz merasim g?sterisinde ?al?nd???nda b?t?n hayvanlar g?l?p oynamaya ba?lam?? ve parlak bir y?ld?z belirmi?. H?k?mranl???n?n on d?rd?nc? y?l?nda ?anlar, ??nlayan ta?lar, orglar ve fl?tlerle sergilenen b?y?k bir g?steride t?ren sonlanmadan ?nce korkun? bir f?rt?na kopar. Kuvvetli bir r?zg?r evleri alt?st edip a?a?lar? parampar?a eder. Bagetler ve davullar yerlere sa??l?r, ?anlar ve ta?lar tarumar olur. Dans??lar d??er, m?zik direkt?r? delicesine ka?ar. Shun ?anlar?n ve ta?lar?n as?l? oldu?u ?er?eveleri tutmaya devam ederken g?lerek ??yle demi?tir: “?mparatorlu?un bir adama ait olmad??? nas?l da belli. B?yle olmad???, ?u ?anlardan, orglardan ve fl?tlerden anla??l?yor.” Sonra, Y?’y? G?k’e ??kar?p yaln?zca bir imparatorun ?stlenebilece?i t?rden merasimler icra ettirmi?tir. Sonra ahenkli dumanlar her taraftan kar??l?k verir, mutlu bulutlar ortaya ??kar. Dumanlara benzerler ama tam olarak duman de?ildirler; bulutlara benzerler ama bulut de?ildirler; ???l ???l, birbirine dolanm??, dolamba?l? ve f?r?l f?r?ld?rlar. Memurlar hep beraber mutlu bulutlar hakk?nda ?ark? s?ylemi?ler, imparator koroya ?nderlik edip ??yle demi?: “Mutlu bulutlar ne kadar da parlaks?n?z! Ne g?zel bir d?zene girmi?siniz! G?ne?in ve ay?n parlakl??? her sabah tekrar eder.” B?t?n vezirler ortaya ??k?p ?ne e?ilerek ??yle demi?ler: “Parlak y?ld?zlar?n s?raya girdi?i g?kkubbe ne kadar da nefis. G?ne?in ve ay?n parlakl??? imparatorumuzu y?celtiyor.” ?mparator bunun ?zerine tekrar ?ark? s?ylemeye ba?lar: “G?ne? ve ay sabittir. Y?ld?zlar ve di?er semavi cisimler devinimlerince hareket ederler. D?rt mevsim onlar?n kurallar?na uyar. ?nsanlar i?ten hizmet ederler. Ne zaman m?zi?i d???nsem g?ky?z?ne kar??l?k veren beyinler, bilginlere ve sayg?de?er ki?ilere naklediliyor gibi gelir. Her ?ey onu dinler. Dalga sesi ne kadar da heyecan vericidir. Dansa nas?l da ilham verir!” Y?ce parlakl?k t?kendi?inde bulutlar b?z???p g?zden kayboldular. Sekiz r?zg?r?n hepsi ne?eyle esti ve mutlu bulutlar k?melendi. Ejderhalar ??melmi? vaziyette aceleyle inlerini terk etti. Iguanadonlar[1 - Yakla??k olarak 135-125 milyon y?l ?nce ya?ad??? d???n?len otobur bir dinozor t?r?n?n ad?d?r (?.n.)] ve bal?klar derinlerdeki yuvalar?ndan ??kt?; tosba?alar ve kaplumba?alar deliklerinden ??k?p geldi. B?ylelikle Y?’y? Hsia hanedan?n? kurmas? i?in desteklediler. Ard?ndan Shun, daha ?nce Yao’nun yapt??? gibi Ho Nehri’nde bir adak ta?? in?a etti. G?ne? batt???nda g?zel ve parlak bir ???k belirdi ve sar? bir ejderha s?rt?nda k?rm?z? ve ye?il ?izgilerin i? i?e ge?ti?i bir t’u ?izimi oldu?u halde adak ta??na geldi. T’unun ?zerindeki yaz? Shun’un Y? lehine karar vermesini sa?lad?. ?mparator Y? dokuz eyaletin s?n?rlar?n? ?izdi, bir dizi tepenin plan?n? yapt?, nehirlerini derinle?tirdi. Topra?a ve hediye olarak sunulmas? gereken e?yalara vergi koydu. Bunlar Shujing’ten onunla ilgili elde etti?imiz bilgiler. Bambu Kitaplar?’nda annesinin ismi Hsiu-chi olarak ge?iyor. Hsui-chi kayan bir y?ld?zd? ve bir r?yada hamile kal?ncaya kadar bulan?k bir zihni vard?. Daha sonra bir inci yutmu? ve bir erkek ?ocuk d?nyaya getirmi?ti. O?lan?n kaplan gibi bir burnu, geni? bir a?z? ve ?? delikli kulaklar? vard?. B?y?d???nde bir bilgenin erdemine sahip oldu ve boyu yakla??k ?? metreyi buldu. R?yas?nda Ho Nehri’nde banyo yapt???n? ve nehrin b?t?n suyunu i?ti?ini g?rd?. Ayr?ca iyi talih getirdi?ine inan?lan dokuz kuyruklu beyaz tilkiyi de g?rd?. Bir g?n Ho Nehri’ne bakarken beyaz suratl? ve bal?k v?cutlu uzun bir adam gelip “Ben Ho’nun ruhuyum. W?n Ming, nehrin sular?na bir d?zen verir,” dedi (W?n Ming, Y?’n?n ki?isel ismi oluyor). ?ok?a konu?tuktan sonra imparatora Ho’nun ta?k?n sular? kontrol etmekle ilgili gerekli d?zenlemeleri i?eren plan?n? verip ortadan kayboldu. Y? hemen i?e koyuldu. ??ini bitirdi?inde g?ky?z? ona koyu renkli bir topuz verdi ki bununla herkese ilan edebilsin. Y?’n?n temelini att??? Hsia hanedan?n?n serveti giderek art?yordu. B?t?n bitkiler g?rle?mi?ti, yeni ejderhalar ortaya ??km??t? ve tosba?an?n kabu?unun ?zerinde Lo’dan “Y?ce Plan” denilen yaz? geldi. Y? ile alakal? ihmal edilmemesi gereken bir ba?ka mit daha var. G?neye do?ru yol al?rken ge?ti?i nehrin ortas?nda iki sar? ejderha teknesini s?rtlan?r. Mahiyetindekiler korkarken Y? g?lerek ??yle der: “G?ky?z?nden g?revimi ald?m ve insanlara faydam olsun diye t?m g?c?mle ?al??t?m. Do?mak do?an?n i?leyi?idir, ?lmek ise G?k’?n emriyle olur. Ejderhalar? ni?in dert ediyorsunuz?” Ejderhalar bunu duyunca kuyruklar?n? arkalar?nda s?r?kleyerek uzakla??rlar. Bir di?er b?y?k imparator, Shang hanedan?n?n kurucusudur. Tang veya Ch?nng Tang, yani “Ba?ar?l? Tang” diye an?l?r. Ailesinin eski bir soydan geldi?i varsay?l?r ve mucizevi do?umundan ?nce, mucizenin ger?ekle?ti?i ba?ka bir zaman vard?r. Y?z?n?n alt k?sm?n?n geni?, ?st k?sm?n?nsa konik u?lu oldu?u s?ylenir. Beyaz bir y?z? ve b?y?klar? vard?r, v?cudunun bir k?sm? di?erinden daha geni?tir, g??l? bir sese sahiptir. Anlat?ya g?re boyu yakla??k iki metre yetmi? santimdir ve her bir kolunun d?rt eklemi vard?r. Yao taraf?ndan dikilen adak ta??n? g?rmek i?in do?uya, Lo’ya gelmi?tir. Suya bir m?cevher at?p belirli bir mesafeden izleyen Tang’?n etraf?nda sar? bal?klar ?iftler halinde hoplamaya ba?lam??t?r. Onu takip ederek adak ta??n?n ?zerinde duran siyah ku? b?y?l? bir bi?imde siyah bir m?cevhere d?n??m??t?r. Bir de ideogramlar olu?turan k?rm?z? ?izgili bir kaplumba?adan bahsedilir. Bu ideogramlar ?zerinde ??yle yazarm??: “Hsia ?mparatoru Chieh Kuei, d???k ahlak sahibi bir adamd?r ve bu nedenle Tang onun yerini almal?d?r.” Bir ruh, a?z?ndaki kancayla beyaz bir kurdu s?r?kleyerek Tang’?n kurdu?u Shang hanedan?n?n avlusuna girmi?tir. Tang’?n h?k?mranl??? s?ras?nda tepelerden g?m?? akm?? ve t?m de?erli metaller bolla?m??. Shang hanedan?n?n h?km?n?n yakla??k alt? y?z y?l s?rd??? d???n?l?yor. Buna ra?men mitolojik hik?yelerle ?r?len g?ze ?arpan bir fig?r b?rakmam??t?r. En iyi bilinen fig?r? zalimli?inden dolay? sonu gelen zorba Chou Hsin’dir. Ac?mas?z eylemlerinden dolay? tarih kitaplar?nda k?t? an?l?r. Keskin duyulara sahip, ola?an?st? zihinsel yetenekleri olan ve fiziksel anlamda ?ok g??l? bir adam olarak temsil edilmektedir. Engin bilgisi vezirleri taraf?ndan s?k s?k yap?lan itirazlar? ?nemsememesine imk?n vermi?tir. Etkili konu?ma yetene?iyle korkun? eylemlerini gizleyebilmi?tir. S?rekli olarak yeteneklerini ?v?p, yapm?? oldu?u fevkalade i?leri ?n plana ??kararak imparatorlu?unun ??hretini art?rmaya ?al??m??. ?araba ve ?apk?nl??a d??k?n bir adam olarak an?l?r, g?nl?n? kapt?rd??? e?i Ta-chi akl?n? ba??ndan alm??t?r. E?inin icraatlar?, bir imparatorun ahlaks?z bir kad?n?n etkisi alt?na girmesiyle ilgili ??retici hik?yeler olarak kurgulanm??t?r. Ta-chi, Shujing’de y?zs?z, ?ehvet d??k?n? ve zalim olarak tan?mlanm??t?r. En ahlaks?z ?ark?lar onun e?lenmesi i?in bestelenmi? ve en i?ren? danslar onun i?in sergilenmi?tir. Chi’de onun i?in nadide hayvanlar?n bulundu?u bir park haz?rlanm??, geni?li?i yakla??k be? y?z metre olan teras?yla me?hur bir saray yap?lm??t?r. Bu saray i?in yap?lan masraflar a??r hara?lar? zorunlu k?lm??, bu da insanlar? ?fkelendirmi?tir. Sha-chiu’da (g?n?m?zde Chihli eyaletindeki Ping-hsiang b?lgesinin oldu?u yer) a??r? savurganl?k ve israf h?l? devam etmekteymi?. B?lge tasvir edilirken ?arap dolu bir g?letten ve a?a?lardan sarkan insan etlerinden bahsediliyor. Erkekler ve kad?nlar neredeyse ??r?l??plak bir ?ekilde birbirlerini koval?yorlarm??. Sarayda i?ki alemlerinin yap?ld???, b?y?k partilerin gece boyunca s?rd??? b?l?mler varm??. Bu a??r?l?klar prenslerin ayaklanmas?na sebep olunca ?mparatori?e Ta-chi taht?n g?rkeminin korunmuyor olu?una, cezalar?n hafifli?ine ve idamlar?n seyrek yap?lmas?na kar?? ??km??. Bu nedenle yeni i?kence aletleri geli?tirilmi?tir. Bunlardan bir tanesi “?s?t?c?” olarak bilinir ve insanlar?n ellerini soktuklar?, ate?te ?s?nan bir metalden olu?ur. Di?eri harl? bir ate?in yand??? ?ukurun ?st?nde uzanan, ya? s?r?lm?? bak?r bir s?tundur. Su?lular bu s?tunun bir ucundan di?er ucuna y?r?meye zorlan?r ve ayaklar? kayd???nda ate?in i?ine d??erlermi?. Ta-chi “kavurma” ad? verilen bu cezadan b?y?k keyif al?rm??. Bahsedilen k?t?l?kler ve i?kenceler b?t?n imparatorlu?un ?fkeyle dolmas?na yol a?m??. Chou’nun zalimli?inin en k?t? ?rneklerinden birisi Pi Kan’a yapt?klar?d?r. Pi Kan zorban?n iyi huylu bir akrabas?d?r. Chou’ya sarayda ya?anan a??r?l?klardan dolay? kar?? ??kar. Chou ?ok k?zar ve ?st?n erdemlere sahip bir insan?n kalbinin yedi deli?i oldu?unu dile getirir. Duydu?u bu bilginin do?rulu?unu ve akrabas? Pi Kan’n?n erdemli olup olmad???n? ??renmek i?in Pi Kan’?n kalbinin s?k?lmesini emreder. Chou Hsin’in h?k?mdarl??? s?ras?nda Zhou’nun ufak beyli?i ?nem kazan?r ve Zhou Beyi W?n Wang olarak kutsan?r. Shang hanedan?n? taht?ndan eden isyana ?nc?l?k eder. Zhou’nun beyli?inin yerle?im alan? g?n?m?zde Shensi eyaletinin merkezi olan Hsi’an ?ehrinin yak?nlar?ndad?r. Zhou Beyi’nin gen? o?lu ismini bu ufak beylikten alan yeni hanedan?n ilk h?k?mdar? olur. Ad? tarihe Wu Wang olarak ge?mi?tir. Beklenece?i ?zere gelenek, Zhou hanedan?n?n kurucusu etraf?nda ?ok say?da harikulade hik?ye do?urmu?tur. ?inlilere g?re bu hanedan medeniyetlerinin kurulmas?nda di?er hanedanlara g?re daha fazla pay sahibidir. Wu Wang’?n soyu, kar?s? tuhaf bir ?ekilde anne olan ?mparator Kao Hsin’e dayanmaktad?r. Kad?n ?ocu?unu do?urduktan sonra ondan kurtulmaya karar vermi? ve onu dar bir ge?itte terk etmi?tir. Fakat kuzular ve s???rlar taraf?ndan bulunan ?ocuk hayatta kalm??t?r. Anne ?ocu?unu ormana terk etse de ?ocuk bir ormanc? taraf?ndan bulunur ve ya?amaya devam eder. Son ?are olarak kad?n ?ocu?u nehirde buzun ?zerine yat?r?r fakat b?y?k?e bir ku? gelip bir kanad?yla onun ?st?n? ?rter. Nihayetinde kad?n ?ocu?undan kurtulmak i?in u?ra?maktan vazge?er, bilakis onu emzirip b?y?t?r ve Chi yani “Kazazede” ismini verir. ?ocu?un y?z?n?n alt k?sm? gere?inden fazla geli?mi? ve g?r?n??? de olduk?a s?rad???ym??. B?y?d???nde imparatorlu?un tar?m bakan? olmu? ve insanlara b?y?k hizmetler sunmu?. Pi Kan Wu Wang’?n harikulade soyunda bir sonraki dura??m?z “Kazazede”nin torunu Kung Liu’dir. Kung Liu o kadar erdemli biriymi? ki prensler onunla bir imparatorun hakk? olan merasimler arac?l???yla g?r???rm??. Kung Liu’nun on ???nc? ku?aktan torunu Chi Li’dir. Li’nin do?umunun, Huang Ti d?neminde, “Kuzeybat?n?n reisinin muayyen bir y?lda kral olmas? gerekir; Chang krallara lay?k haysiyetin temellerini atmal?, Fa bunun i?in gerekli h?k?mleri yerine getirmeli ve Tan onun ilkelerini geli?tirmelidir,” diye bir kehanet yap?ld???nda belli oldu?u s?ylenir. Do?umu ?nceden bildirilen Chang Chi, Li’nin o?ludur ve ilerleyen zamanlarda W?n Wang olarak bilinir; Chang’?n o?lu Fa, Zhou hanedan?n?n kurucusu Wu Wang olmu?tur ve Tan ise Zhou Kung, yani Zhou Beyi olmu?tur. Bu hik?yeden anla??ld??? ?zere hanedan?n bu ?nl? kurucusunun soyunu a??klamak i?in hem kehanete hem de mucizeye ba?vurulmu?tur. Wu Wang’?n babas? W?n Wang ejderha gibi bir y?z? ve kaplan?nki gibi omuzlar? olan bir insan olarak tarif edilir. ?? metre boyundad?r ve g??s?nde d?rt tane meme ucu vard?r. Bat?’n?n reisi, yani Hsi Po olmu? ve F?ng’de kendisine bir ba?kent yapm??t?r. F?ng, Zhou beyli?inin en ?nemli merkeziydi ve ?in’in merkez b?lgesi y?zy?llar boyunca buran?n yak?nlar? olarak kabul edildi. Buras? ?in’in g?venilir tarihi kay?tlar?n?n ortaya ??kt??? d?nemde ?in’in merkeziydi. Merkezin Zhou hanedan?n?n kurucusu taraf?ndan se?ilmesiyle ilgili bu anlat?, s?zl? gelene?in bir ?rne?i veya ilk kay?tlar?n tutulmaya ba?land??? zamandan edebi bir bulu? olarak kabul edilebilir. Wu Wang’?n soyuna daha fazla de?er atfetmek i?in Zhou Beyi olan babas? W?n Wan ve annesi Tai Ssu hakk?nda pek ?ok hik?ye kayda ge?irilmi?tir. Bir sonbahar g?n? k?rm?z? bir ku? gagas?nda bir yaz?yla ba?kente gelir ve yaz?y? Zhou Beyi’nin kap?s?na b?rak?r. Bey ku?u sayg?yla kar??lay?p yaz?dan Zhou hanedan?n?n mevcut hanedan? yok etmesi gerekti?i h?km?n? ??kar?r. Bir av gezisine ??kmak ?zereyken yard?mc?lar?ndan biri, seyahatinde bir bozay?n?n hakk?ndan gelemeyece?ini fakat ilahi ???t taraf?ndan desteklenece?ini s?yler. Av partisi gezintilerle devam eder ve sahilde L? Shang (Tai Wang Kung) isimli, bal?k tutan bir adama rastlar. Bey adama yedi y?ld?r kendisiyle kar??la?may? istedi?ini s?yler. L? Shang bu s?zc?kleri duyar duymaz ismini de?i?tirip kendisini Wang yani “Umut” olarak takdim ederek suyun i?inde, ?zerinde Chang’?n, Bey’in ?ahsi isminin, yaz?l? oldu?u bir m?cevheri arad???n? s?yler. Bu, hanedan?n o?lu taraf?ndan kurulmas? gerekti?ini g?steren bir i?arettir. Wu Wang’?n babas?ndan bahseden bir ba?ka hik?yede, r?yas?nda g?ne? ve ay ile giydirildi?ini g?rm??t?r. Bahar?n ilk ay?nda be? gezegen bir aradaym??. Gagalar?nda yaz? ta??yan bir erkek bir di?i anka ku?u ba?kente gelmi?. Gagalar?nda ??yle yaz?yormu?: “?mparator ilke sahibi birisi de?ildir. ?nsanlara zulmedip imparatorlukta d?zensizli?e yol a?maktad?r. G?k’?n kendisine daha fazla m?samahas? yoktur. Yer’in g??l? ruhlar? onu terk ettiler. Be? gezegenin birli?i d?rt denizdeki her ?eyi ayd?nlatacakt?r.” Bu mitle, Wu Wang’?n soyunu anlatan hik?yedeki kehanet ve mucize ile ilgili ?nceki iki mite astroloji eklenmi?tir. Wu Wang’?n da ola?an?st? bir g?r?n?me sahip oldu?u s?ylenir. Hem alt hem de ?st di?lerinin her biri kemikten olu?mu?tur ve bir ?oban?n hi? uyumayan g?zlerine sahiptir. M?ng Nehri’nin ?st?nden ge?erken beyaz bir bal?k nehrin ortas?nda teknesine atlar. Wu Wang ?ne do?ru e?ilip onu al?r. Bal?k yakla??k bir metre boyundad?r ve g?zlerinde k?rm?z? ?izgiler vard?r. Bu ?izgilerde ??yle yazd??? s?ylenir: “Chou Hsin ?ld?r?lebilir.” Sak?ncal? karakterlerin ilkinin ?zerine kral, hanedan anlam?na gelen bir karakter yazm?? ve di?er b?t?n s?zc?kler an?nda silinmi?. Bu olay ?zerine bal??? yakarak kurban edip olay? G?k’e bildirmi?. G?k’ten derhal bir ate? inmi? fakat bu ate? yava? yava? bo?lukta s?z?lm??, gagas?nda bir tanecik olan k?rm?z? bir ku?a d?n??m??. Bu tanecik ?lkenin refah? i?in hay?rl? bir alamet, ate? ise yeni imparatorun dualar?na do?rudan bir cevap olarak kabul edilmi?. Olaydan sonra Wu Wang do?uya gidip b?t?n ?lkeyi kolayca fethetmi?. Bunu ?yle kolay ba?arm?? ki askerlerin k?l??lar?n?n kanla lekelemesine gerek kalmad??? s?ylenir. B?ylece insanlar onu sevmeye ba?lam??, erdemli ve soylu bir h?k?mdar olarak tan?m??lar. Mahsuller bolla?m??, a?a?lar ise bir imparatorluk saray? in?a edilebilmesi i?in kereste vermi?. Wu Wang ?ld???nde varisi Ch?ng Wang hen?z k???km?? ve Zhou Beyi Tan yedi y?ld?r kral naibiymi?. Yeni hanedan i?in kurumlar ve m?zik tesis etmi?. Ruh benzeri ku?lar ve anka ku?lar? ortaya ??km??, gizemli fasulye yeniden ye?ermi?. Kral naibi yeni kral ile birlikte Ho ve Lo nehirlerini ziyaret etmeye gitmi?. Suya bir m?cevher at?p b?t?n merasimleri bitirdikten sonra kral k??esine ?ekilip g?n?n bitmesini beklemi?. Sonra ihti?am?n ???nlar? parlay?p b?t?n Ho’yu kaplam?? ve gri bulutlar g?ky?z?nde s?z?lm??. Ye?il ejderha a?z?n?n i?inde, ?zerinde bir fig?r olan koyu renkli bir kabu?u adak ta??na yerle?tirip gitmi?. Kabu?un ?zerinde naibin suretini ??kard??? ideogramlardan olu?an k?rm?z? ?izgiler varm??. Bu yaz?, imparatorluk talihinin y?kseli?i, ?in ve Han hanedan?n?n ??k??? hakk?nda bir kehanetmi?. Kral eline bir ut al?p ?ark? bestelemi?. Al?ak g?n?ll? kral?n besteledi?i ?ark?, gereken erdeme sahip olmad???n? ve anka ku?lar?n?n ortaya ??k???n?n tamamen, n?fuzu halen en aciz kullar?n?n evlerine kadar uzanan eski krallar?n erdemine ba?l? oldu?unu anlat?r. Bambu Kitaplar?’ndaki ve Shujing’deki hik?yelerde bulunan farkl?l?klara odaklanmak gereksizdir. Bu farkl?l?klar daha ?ok kronolojik bilgiler, Shun h?k?meti ve Y?’n?n ?abalar? hakk?ndaki anlat?larla ilgilidir. Mitolojinin bak?? a??s?na g?re en b?y?k farkl?l?k Bambu Kitaplar?’nda ge?en do?a?st? ve hayret verici olaylar hakk?ndaki eksiksiz hik?yelerde mevcuttur. Konf??y?s Shujing’? d?zenlerken metni azaltm?? ya da gizeme olan g?vensizli?i gere?ince bunlar? tamamen yok etmi?tir. Bambu Kitaplar?, do?a?st? olaylar? vurgulam?? ve eski mitlerin gelecek nesillere ula?mas?n? sa?lam??t?r. Bu, daha sonraki zamanlar?n inan?lar?n? anlama konusunda ?ok ?nemlidir. Zhou hanedan?n?n kurucusunun babas? W?n Wang’a atfedilen De?i?imler Kitab?’n?n i?erdi?i z?tl?klar ile W?n Wang’?n d?rd?nc? o?lu Chow Kung’a atfedilen Chow Li, ?in’in eski d?nemlerindeki ola?an?st? fikir ayr?l?klar?n?n en iyi ?rnekleridir. I King ok?ltizm hakk?nda bir kitapt?r. Bu kitapta pa kua yani “Sekiz Diyagram” altm?? d?rde geni?letilmi?tir. Orijinal sekiz diyagram?n her biri kesintisiz ya da kesik hatlardan olu?ur; bu ikisinin birle?iminden olu?an diyagramlara da rastlar?z. Diyagramlar kehanet rit?ellerindeki alametlerin yorumlanmas?nda kullan?l?yordu. ?in ulusunun b?t?n esrarengiz incelemeleri ve uygulamalar? bu kitaptan ??km??t?r. Devletin kurulu?undan ve g?revlerinden bahseden Chow Li’de g?ze ?arpan z?tl?klar mevcuttur. “Tanr?n?n O?lu” (t’ien tzu) olarak kabul edilen imparatorun etraf?, vezirleri ve feodal beyliklerin reisleri taraf?ndan sar?lm??t?r. H?k?metinin alt? b?l?m?n?n (liu pu) ba??nda vezirleri bulunur. Her bir vezirin g?revi maddeler halinde ?zenle belirlenmi?tir. ?mparatorluk saray?n?n planlar? detayl?ca verilmi?tir. K?yafet, yemekler, ?zel durumlarda kullanmas? gereken kelimeler ve merasimlerde sergilenmesi gereken tav?rlar gibi imparatorun ki?isel hayat?n?n b?t?n rutini ?zenle belirtilmi?tir. Bu kitaptaki her ?ey ger?ek hayatla ilgilidir. Eski ?inlilerde b?yle z?t sistemlerin bir arada var olabilmesi, her ?eyi mant?k dahilinde ele almaya al??m?? Bat?l?lara anla??lmaz gelmi?tir. Bir bireyin iki farkl? g?r??? e?it derecede onaylayabildi?ini g?rmek Bat?l?lar? h?l? ?a??rtsa da ?in medeniyetinin geli?imini anlaman?n p?f noktas? tam bu durumun alt?nda yatmaktad?r. ?in medeniyetinin ihti?am?, y?ce ile s?radan olan?n, de?erli ile tuhaf olan?n, ger?ek ile bilinen yanl??lar?n kar???m?nda yani uyumsuzlu?unda yatmaktad?r. Antik d?nemde bu d???nce yap?s?, Chow Li’deki muhte?em merasimleri ve I King’deki basit gizemleri uyumsuzluklar?na hi?bir ?ekilde hayret etmeden benimsemi?tir. Ayn? d???nce yap?s? y?zy?llar boyunca etkisini g?stermi?tir. ?in zihniyetinin kendine ?zg? yap?s?n? anlamadan, devlet merasimlerindeki gelenek ve kurumlara ?iddetle kar?? ??kan bir halk aras?nda mitlerdeki inan?lar?n kabul edili?ini anlamak m?mk?n de?ildir. D?rd?nc? B?l?m ?lk Dini ?nan?lar?n Kar???m? Erken d?nem ?in inan?lar?ndaki i? i?e ge?i?ler, Chow Li’de Dini Merasimlerin Efendisi i?in belirlenmi? ye?im ta?lar?yla, bu nesnelerin Dr. Berthold Laufer taraf?ndan “Ye?im Ta??” ?zerine yazd??? kitab?n?n be?inci b?l?m?nde yorumland??? gibi pek?l? g?sterilmektedir. G?k’e, Yer’e ve “Pusulan?n D?rt Y?n?”ne ba?l? olan alt? tane a??k ye?il nesne vard?r. Ye?il renkli yuvarlak tablet pi, G?k’e ba?l?yd?. Sar? ye?im t?p? ts’ung, Yer’e ba?l?yd?. Ye?il tablet kuei, do?u b?lgesine ba?l?yd?. K?rm?z? tablet chang, g?ney b?lgesine ba?l?yd?. Beyaz tablet hu, bat? b?lgesine ba?l?yd?. Hilal ?eklindeki siyah ye?im ta?? huang, kuzeye ba?l?yd?. Ye?im ta?lar?, renklerine uyumlu olan kurbanlar? ve ipek par?alar?n? bu b?lgelere ait ruhlara kurban verirken kullan?l?yordu. Chow Li’nin yorumcular?, bu ta?lar?n imparatorluk hanesinden vefat edenlerin tabutlar?na yerle?tirilmesiyle ilgili kesin talimatlar ilave etmektedir. Merhum tabuta yerle?tirilirken ye?il tablet kuei sola ve b?l?nm?? bir tablet ba? tarafa konurdu. Beyaz tablet hu sa? tarafa ve hilal ?eklinde olan huang, ayaklar?n oraya konurdu. Yuvarlak tablet pi, s?rt?n alt?na yerle?tirilir ve ye?im t?p? ts’ung, karn?n ?zerine konurdu. Bu ?ekilde kurban t?renlerinde bir amblem olarak i? g?ren parlak bir k?p fang-ming, temsili olarak meydana getirilirdi. Yuvarlak disk pi ve kare boru ts’ung, g?ky?z?n? ve yery?z?n? sembolize eden farkl? ta?lard?. Kurallar? belirlenmi? merasimlerde ve ?l? g?mme t?renlerinde kullan?lan ye?im ta?lar? aras?ndaki yak?n ili?ki kolayl?kla fark edilmektedir. Chow Li’de bu sembolik ye?im ta?lar?na yap?lan g?ndermeler dini ibadetlerde kullan?lan bronz kaplar hakk?nda bildiklerimizle tamamen ?rt??mektedir. Bu kaplar hem aile i?i hem de ulusal ibadetlerde kullan?l?yordu. Her iki durumda da kaplar?n k?keni Shujing’te yazanlara g?re mitolojik imparatorlar zaman?na ait atalardan kalma ibadetle ili?kilendiriliyordu. Legge, Shujing’te ?mparator Shun d?neminde dinden sorumlu devlet g?revlisine verilen unvan?n “Atalara Ait Tap?na??n D?zenleyicisi” oldu?unu ifade etmi?tir. Konf??y?s’?n “Ebeveynleriniz ?ld???nde onlar? m?nasip bir ?ekilde g?m?n,” buyru?u, ?in’in en eski zamanlar?ndan beri nesilden nesile aktar?lan uygulamayla ?rt???yor. ?lm??lerin ruhlar?n?n, torunlar?n?n ne ?artlar alt?nda ya?ad?klar? hakk?nda bilgi sahibi oldu?u ve onlar? etkileyebiliyor oldu?una inan?l?yordu. Bir ailede ger?ekle?en ?nemli olaylar, ?lm??lerin ruhlar?yla ba?lant?l?yd?. Pek ?ok devlet meselesi atalara ait tabletlerin huzurunda hallediliyordu. Yao devlet i?lerini Shun’a devretti?inde merasim Yao’nun y?ce haysiyete sahip oldu?una inand??? “M?kemmel Atan?n Tap?na??”nda ger?ekle?mi?ti. Yao, ?mr? boyunca Shun’un ?lke genelindeki idari i?ler i?in gitti?i gezintilerinden ba?kente d?n???nde bu ?nemli ki?inin t?rbesinin ?n?nde bir ?k?z takdim ederdi. Ayn? ?ekilde Shun devlet i?lerinin alt?ndan kalkamayacak gibi hissedip Y?’den yard?m istedi?inde merasim Shun’un atalar silsilesinin en ba??nda bulunan “Manevi Atan?n Tap?na??”nda yap?l?yordu. Zhou Beyi Tan erkek karde?i Wu Wang’?n tehlikeli bir hastal?ktan iyile?mesi i?in dua eder. Ola?an?st? anlat?ya g?re, karde?inin yerine ?lmesi i?in biri babalar?na, di?eri b?y?kbabalar?na ve ???nc?s? b?y?k b?y?kbabalar?na olmak ?zere ?? tane adak ta?? in?a edip sanki G?k’ten torunlar?na g?z kulak olma ihtimalleri varm?? gibi onlara dua eder. Kehanet yoluyla Wu Wang’?n iyile?ece?ini ??rendi?inde taht?n sahiplik hakk?n?n y?netici hanedan?n s?reklili?ine izin veren ?? atan?n faziletlerinin araya girmesiyle yenilendi?ini ilan eder. M? 1401-1373 y?llar? aras?nda h?k?m s?rm?? imparator P’an K?ng, varl?kl? ve g??l? feodal beylerin tedbirlerine muhalefet edip insanlar? kendisine kar?? k??k?rtmalar?ndan dolay? ?fkelenmi? ve y?ce dedesi Tang’?n ?zerlerine musallat edece?i felaketlerle hepsinin g?z?n? korkutmu?tur. Vezirlerine, seleflerine sadakatle hizmet eden dedelerinin ve babalar?n?n ?u anda G?k’te ruh halindeki Tang’a, torunlar? ?zerine sert cezalar g?ndermesi i?in yakard?klar?n? anlatm??t?r. Shang ve Zhou hanedanlar?na ait bronz kaplar ?zerindeki ibareler, ?inli ?limler taraf?ndan hi?bir zaman tam olarak ne a??klanabilmi? ne de anla??labilmi? olsalar da en az?ndan bir a??dan kesinlik i?eriyor: ?simlerini o?ullar olarak kaydeden insanlar, bu kaplar?n dikkatli bir ?ekilde nesiller boyunca korunabilmesi i?in gerekli talimatlar? torunlar?na b?rakm??t?r. Buradan kaplar?n atalara ait tap?naklarda yap?lan kurban merasimlerinde kullan?ld??? anla??lmaktad?r. Bronz kap setlerinden en iyi bilinenlerden biri, ?u anda New York’taki Metropolitan M?zesi’nde bulunan Chi Hou setidir. Setin ?zerindeki yaz?lar, kaplar?n Chi Marki i?in yap?ld???n? ve kesinlikle bu ufak beyli?e ?nem kazand?ran eski h?k?mdarlar?n ?erefine d?zenlenen kurban merasimlerinde kullan?ld???n? g?steriyor. Y?ce H?k?mdar i?in icra edilen tap?nmalar hakk?ndaki en eski anlat?larda birbirinin i?ine ge?mi? dini inan?lar?n daha fazla ?rne?ine rastlanabilir. H?ristiyanl?kta tanr? ne ifade ediyorsa o ?ekilde kabul edilen Shang Ti tabiri Shujing Конец ознакомительного фрагмента. Текст предоставлен ООО «Литрес». Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/chitat-onlayn/?art=69403306&lfrom=688855901) на Литрес. Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом. notes 1 Yakla??k olarak 135-125 milyon y?l ?nce ya?ad??? d???n?len otobur bir dinozor t?r?n?n ad?d?r (?.n.)