Krali?an?n boyunba??s?

Krali?an?n boyunba??s? Aleksandr D?ma D?nya ?d?biyyat?ndan se?m?l?r Bu roman maraql? s?jet? malikdir: Fransa kral? XVI L?dovikin krali?a ???n sifari? etdiyi bahal? boyunba?? saray daxilind?ki ziddiyy?tl?r fonunda a?las??maz ?hvalatlar?n ba? verm?sin? g?tirib ??xar?r… Aleksandr D?ma Krali?an?n boyunba??s? © ALTUN K?TAB MMC – 2022 I H?SS? ?ki nam?lum qad?n 1784-c? ilin ?axtal? q??? Fransan?n bir hiss?sini ?z c?ngin? alm??d?. T?kc? el? Parisd? ?? y?z min zavall? soyuqdan v? acl?qdan ?ziyy?t ??kirdi. Kral x?zin?nin b?t?n pulunu bu adamlar?n v?ziyy?tini y?ng?ll??dirm?y? x?rcl?di. Krali?a is? q?na?t edib y??d??? puldan be? y?z luidor[1 - Luidor – Fransada q?z?l sikk? (6-7 qraml?q t?miz q?z?l)] ian? verdi. Monast?rlar?, x?st?xanalar?, ictimai binalar? s???naca?a ?evirdil?r. Ancaq hava d?z?lm?k bilmirdi. Tezlikl? qar y???nlar? yollar?, ke?idl?ri ba?lad?. Paris qara t?slim olub q??la m?bariz?ni dayand?rd?… Mart?n sonlar?nda havalar, n?hay?t, m?layiml??di. Ancaq gec?l?r yer dondu?undan k???l?rd? ??t?y?n karet v? kabrioletl?r[2 - Kabriolet – biratl?, s?r?tli, ikit?k?rli, y?ng?l araba] yanlar?ndan ke??n piyadalar?n ?st?n? s?r???r, onlar?n q?nimin? ?evrilirdi… Bel? g?nl?rin birind? Paris? bir kir??[3 - Kir?? – alt? hamar iki paralel xiz?k ?z?rind? d?z?ldilmi? minik v? ya y?k arabas?] girdi. Kir??d? iki qad?n oturmu?du. X?z k?rk? b?rk-b?rk b?r?nd?kl?rind?n ?zl?rini g?rm?k m?mk?n deyildi. Onlardan daha q?dd-qam?tli olan qad?n pamb?q yayl??? dodaqlar?na s?xaraq ?z?n? ??rpan k?l?y? fikir verm?d?n ba??n? dik tutmu?du. Sent-Krua-d’Anten kils?sind? saat be?i vurdu v? Paris? qaranl?q ??km?y? ba?lad?. Bu vaxt kir?? ??h?rin q?dim Sen-Deni darvazas?n?n yax?nl???nda idi. Yayl??? doda??na s?xan qad?n barma??n? fayton?unun ?iynin? toxundurdu. Kir?? dayand?. – Veber! – qad?n dill?ndi. – Kabrioleti siz tan?d???n?z yer? g?tir?rsiniz. K???l?rin hal?n? g?r?rs?n?z. H?r yan pal??qd?r. Kir?? il? qay?tmaq ??tin olar. Bundan sonra qad?n kir??d?n hoppand? v? r?fiq?sinin ?lind?n tutub uzaqla?d?… Malikan? Bulvar?n tinind? ?z ?z?m?ti il? se?il?n binada bir vaxtlar g?rk?mli fizik C?zeppe Balzamo ya?am??d?. Binan?n bir hiss?sind?ki yan??ndan sonra Balzamo yoxa ??xm??, malikan?d? is? t?mir i?l?ri apar?lmam??d?. ?ndi g?lin, ki?ik ba?a biti?ik olan, hasara al?nm?? h?nd?r binan?n qap?s?n? d?y?k. Divara s?yk?nmi? pill?k?n sonuncu – alt?nc? m?rt?b?y? qalx?r. Qap? a??qd?r. Bo?, qaranl?q ota?a daxil oluruq. P?nc?r?nin p?rd?si sal?n?b. Bu otaq d?hliz rolunu oynay?r, oradan ikinci ota?a qap? a??l?r. D???m?y? parket ?v?zin? taxta vurulub. ?? kresloya sar? m?xm?rd?n ?z ??kilib. K?hn? taxt?n yast?qlar? q?r???b. Oturan olanda kreslolar etiraz el?yirl?rmi? kimi c?r?lday?r. Divardan is? iki portret as?l?b. Birinci portret Fransa v? Pol?a kral? III Henrixi xat?rlad?r. H?, ?z?d?r ki var: portretin q?z?l suyuna ??kilmi? ??r?iv?sin? qara h?rfl?rl? yaz?l?b: Henrix de Valua. Dig?r portretd? is? qarag?zl?, balaca burunlu g?nc qad?n t?svir olunub. Bu portretin alt?nda qara h?rfl?rl? yaz?l?b: Janna de Valua. Portretl?rin bu evd? n? i?i var? Suala cavab tapmaq ???n pal?d a?ac?ndan d?z?ldilmi? stola t?r?f baxsan?z kifay?tdir: orada sad? geyimli bir qad?n dayan?b v? k?hn? m?ktublara bax?r. H?min qad?n Janna de Lamott de Valuan?n ?z?d?r. Ondan ?? add?m aral?da is? altm?? ya?lar?nda Klotilda adl? qulluq?u qar? durub. Bird?n qad?n ?lini saxlad? v? qulluq?u qar?ya dedi: – Z?ng ?al?n?r! Qar? d?hliz? y?y?rd?, onun xan?m? is? k?d?rli g?rk?m al?b taxtda oturdu. ?ox ke?m?di ki, d?hlizd?n s?s e?idildi. Kims? n?zak?tl? soru?du: – Xan?m de Lamott burada ya?ay?r? – B?li, xan?m. Qrafinyaya kimin g?ldiyini dem?yimi ?mr edirsiniz? – Klotilda da eyni n?zak?tl? x?b?r ald?. – Deyin ki, xan?mlar xeyriyy? c?miyy?tind?n g?lib, – qad?nlardan ya?ca b?y?y? bildirdi. – Parisd?n? – Parisd?n, ?z? d? Versaldan, h?kmdar saray?ndan. Bu cavabdan sonra yad qad?nlar Klotildan?n arxas?nca i??ql? ota?a girdil?r. Janna de Valua kreslodan ??tinlikl? qalx?b h?r iki qona?? h?rm?tl? salamlad?. Janna de Lamott de Valua Janna de Lamott kiml?rl? g?r??d?y?n? t?xmini bilm?k ???n onlar? g?zalt? s?zd?. Qad?nlardan b?y?y?n?n otuz iki ya?? olard?. O, ?ox g?z?l idi, ancaq ?z?nd?ki t?k?bb?rl? ifad? bu g?z?lliy?, az da olsa, x?l?l g?tirirdi. ?mumi g?rk?mi onun adl?-sanl? n?sild?n oldu?unu g?st?rirdi. Xan?m?n yol yolda?? ondan d?rd-be? ya? ki?ik olard? v? ?z g?z?lliyini h?r v?chl? n?z?r? ?arpd?rma?a ?al???rd?. Janna de Valua hans? xo?b?xt t?sad?f?n onlar? buraya g?tirdiyi il? maraqland?. Qad?nlar bir-birin? baxd?lar. – Xan?m! – ya?ca ki?ik olan s?z? ba?lad?. – Siz evlisiniz, el? deyilmi? – M?n n?cab?tli zad?gan qraf de Lamottun arvad?yam. – Biz is? bir xeyriyy? t??kilat?n? himay? el?yirik. V?ziyy?tiniz haqq?nda biz? dan???blar. B?zi m?lumatlar biz? maraql? g?ldiyind?n sizi daha yax?ndan tan?maq ist?dik. – Xan?m! Sizin qar??n?zdak? III Henrixin portretidir. O, ulu babam?n ?misidir. M?nim damarlar?mda Valua s?lal?sinin qan? ax?r. – Xan?m, – ya?ca b?y?k olan qad?n m?lah?tli s?sl? dedi, – anan?z?n qap??? oldu?u do?rudurmu? Janna q?zard?: – Do?rudur, xan?m. Anam Mari Josel ?z g?z?lliyi il? se?ilirdi. Atam onu sevib. M?n atam t?r?fd?n ?silzad? n?slind?n?m. Atam Sen-Remi de Valua krallar s?lal?sind?ndir. – B?s nec? oldu ki, siz bel? kas?blad?n?z? – Siz? m?lumdur ki, hakimiyy?t Valua s?lal?sind?n sonra Burbonlara ke?di. H?min vaxtdan etibar?n Valua ail?sin? m?nsub olanlar qorxudan soyadlar?n? d?yi?m?li olub. ?ll?r ke?di v? babam ?z m??hur soyad?n? qaytarmaq q?rar?na g?ldi. Bel?likl?, yenid?n Valua soyad? il? ?z ?yal?tinin ucqar?nda kas?b??l???n? el?m?y? ba?lad?. Fransa saray?nda is? he? kimin a?l?na g?lmirdi ki, taxt-tac?n cah-calal?ndan uzaqda kral n?slind?n olan biri ac?nacaql? h?yat s?r?r. Janna s?z?n? bitirib susdu. – Atan?z r?hm?t? gedib? – ya?? dig?rind?n az olan qad?n soru?du. – B?li, xan?m. III Henrixin n?tic?si olan atam baron de Valua paytaxtda, Parisd? acl?qdan v? kas?b??l?qdan ?l?b. – Ola bilm?z! – h?r iki qad?n heyr?tl? q??q?rd?. – O he? d? burada, – Janna s?z?n? davam etdi, – bu kas?b m?nzild?, ?z yata??nda ?lm?yib. M?nim atam Parisin m?rk?zi x?st?xanas?nda ?l?b. Qad?nlar heyr?td?n donub qald?lar. – Atam?n ?z tay? il? evl?nm?diyini, y?qin ki, bilirsiniz, – Janna yenid?n dill?ndi. – B?li, qap??? qad?nla evl?nmi?di. – H?min qad?n bununla f?xr el?m?k, atama minn?tdar olmaq ?v?zin? onu var-yoxdan ??xar?b. Anam?n bitm?y?n t?l?bl?rini yerin? yetirm?k ???n atam h?tta sonuncu torpaq par?as?n? da satma?a m?cbur olub. Sonra anam israr edib ki, o, Paris? ged?r?k kral n?slinin n?may?nd?si kimi ?z?n?n b?zi h?quqlar?n? geri als?n. Atam, g?r?n?r, kral?n ?dal?tin? bel ba?lay?rd?. Odur ki olan-qalan? pula ?evirib Paris? yolland?. Onun m?nd?n ba?qa bir o?lu v? bir q?z? da var. Qarda??m orduda ba??n? girl?yir. Zavall? bac?m is? atam?n Paris? getdiyi ?r?f?d? bir fermer? ?vladl?q verilib. Onun sonrak? taleyind?n x?b?rsizik… Atam?n s?f?ri onunla n?tic?l?ndi ki, olan-qalan pulumuz da bitdi. Atam bo? yer? ham?ya a??z a?maqdan bezmi?di. Biz onu evd? az-az g?r?rd?k. O, evd? olmayanda anam ac???n? m?nd?n ??x?rd?. Sonra atam x?st?l?nib yata?a d??d?. Atama dinclik laz?m oldu?unu b?han? el?yib m?ni onun ota??na qoymurdular. H?tta anam ?ill?-?apalaqla m?n? t?hqiredici bir c?ml? d? ?yr?tmi?di. ?g?r d?y?lm?k ist?mirdims?, k???y? ??x?b ilk rast g?ldiyim adama h?min c?ml?ni dem?liydim. – O n? c?ml? idi el?? – ya?ca b?y?k qad?n soru?du. – “Henrix Valuan?n n?slind?n olan yetim? r?hm edin”. – R?zal?t? bir bax! – Bu s?zl?rin bir t?siri olurdumu? – ya?ca ki?ik qad?n soru?du. – Anam?n ?mid el?diyi kimi ev? bir az pul g?tirirdim. Bu da imkan verirdi ki, atam?n d?h??tli sonlu?unu bir ne?? g?n yubadaq. Ya?ca b?y?k qad?n?n sif?ti tutuldu, o biri qad?n?n is? g?zl?ri ya?ard?. – Bu iyr?nc pe?? atam?n v?ziyy?tini bir az y?ng?ll??dirirdi, lakin ax?rda d?zm?yib ?z?md?n ??xd?m. ?mdad dil?m?k ???n yoldan ke??nl?rin dal?nca qa?maqdansa, b?t?n g?n? k???d? oturdum. Ax?am is? ev? bo? ?ll? qay?td?m. Anam m?ni el? d?yd? ki, s?h?ri g?n x?st?l?ndim. He? bir k?m?k almayan atam is? x?st?xanaya d???b orada da v?fat etdi. – D?h??tdir! – h?r iki qad?n p???ldad?. – B?s atan?z ?l?nd?n sonra n? el?diniz? – ya?ca ki?ik qad?n soru?du. – Allah?n m?n? yaz??? g?ldi. Atam ?l?nd?n bir ay sonra anam qarda??mla m?ni at?b bir ?sg?r? qo?ularaq qa?d?. – Siz is? yetim qald?n?z? – ?slind?, biz yetim deyildik. Bizim himay?dar?m?z var idi. Bel? ki, bir d?f? k???d? bir karetl? qar??la?d?m. Karetd? g?nc, g?z?l qad?n oturmu?du. Ona ?l a?d?m. O is? m?ni sor?u-suala tutdu. Cavab?m onu heyr?tl?ndirdi. Yalan dan??mad???ma ?min olandan sonra qarda??mla m?ni ?z yan?na apard?. Qarda??m? orduya, m?ni d? toxuculuq emalatxanas?na verdi. Bel?c?, ikimiz d? acl?qdan xilas olduq. – H?min xan?m de Bulenvil idi? – El?dir. – Dey?s?n, ?l?b? – B?li, onun ?l?m?nd?n sonra yenid?n s?fal?t? d??ar oldum. Xan?m de Bulenvilin m?ni ?r? verdiyi c?sur h?rb?i c?nab de Lamott t?rslikd?n h?min vaxt buralarda yox idi. Ona g?r? xan?m de Bulenvilin v?fat?ndan sonra tamam t?k qald?m. Bax m?nim tarix??m bel?dir. Xan?m de Lamottun bu s?zl?rind?n sonra ortaya s?kut ??kd?. – B?s ?riniz indi n? il? m???uldur? – ya?ca b?y?k olan qad?n soru?du. – ?rim Bar-s?r-Ob qarnizonunda xidm?t edir. O da m?nim kimi n? vaxtsa taleyin ?z?n? g?lm?sini g?zl?yir. – Y?qin, saraya ?riz? il? m?raci?t etmisiniz? – ?lb?tt?! – Valua soyad? sarayda maraq oyatmaya bilm?z. – Onu bilmir?m, ancaq he? bir ?riz?m? cavab almam??am. – B?s nazirl?ri, kral?, krali?an? g?rm?s?n?zm?? – He? kiml? g?r??m?mi??m. B?t?n c?hdl?rim bo?a ??x?b, – xan?m de Lamott cavab verdi. – Siz ax? h?mi?? ?linizi a??b yard?m ist?y?si deyilsiniz! – Yox, m?n bunu t?rgitmi??m. Di g?l, atam kimi ac?ndan da ?l? bilm?r?m. – Sizin u?aqlar?n?z var? – Yox, xan?m. – Sizd?n bunu soru?du?uma g?r? incim?yin, ancaq m?cburam. Biz? ?z m?n??yinizi s?but ed?n s?n?d g?st?r? bil?rsinizmi? Janna qalx?b ?kaf?n siyirm?sini ??kdi v? oradan g?t?rd?y? s?n?dl?ri qad?na uzatd?. Qad?n s?n?dl?ri diqq?tl? n?z?rd?n ke?irdi. – Siz haql?s?n?z, – ya?ca b?y?k olan qad?n dill?ndi, – b?t?n s?n?dl?r qaydas?ndad?r. Onlar? m?tl?q laz?m olan yer? ?atd?rma??n?z? m?sl?h?t g?r?r?m. – Xan?m, sizc?, m?n n?s? ala bil?r?m? – He? ??bh?siz ki, t?qa?d ala bil?rsiniz. ?riniz c?nab de Lamottu is? h?rbi xidm?td? ir?li ??k?rl?r. Qad?n ba?l??? a?a?? sald?. Onun h?r h?r?k?tini h?y?canla izl?y?n xan?m de Lamott qad?n?n cibind?n balaca ba?lama ??xartd???n? g?rd?. Xeyriyy? c?miyy?tind?n olan qad?n h?min ba?laman? paltar ?kaf?n?n ?st?n? qoydu. – Xeyriyy? c?miyy?ti m?nd?n xahi? edib ki, bu ki?ik yard?m? siz? ?atd?r?m, – o dedi. Xan?m de Lamott altdan-altdan ba?lamaya n?z?r sald?. Qonaqlar is? yerl?rind?n qalx?b qap?ya t?r?f getdil?r. – M?n sizinl? harada g?r???b minn?tdarl?q el?y? bil?r?m? – Janna de Valua soru?du. – Biz siz? x?b?r ver?rik, – ya?ca b?y?k qad?n pill?k?nl?ri d???-d??? dedi. Xan?m de Valua ba?laman?n i?ind? n? oldu?unu bilm?k ???n t?l?sik ota?a qay?td?. Lakin aya?? n?y?s? ili?di. Bu, q?z?lla nax??lanm?? balaca, yast? qutu idi. G?r?n?r, onu bayaq ged?n qad?nlardan biri salm??d?. Qrafinya t??cc?bl? qutunu a?d?. Oradak? portretd?n ?z h?kml? g?rk?mi, g?z?lliyi il? insan? heyr?t? salan bir qad?n bax?rd?. Alman sa? d?z?m?, q???ng boyunba?? portret? ?z?n?m?xsus x?susiyy?t verirdi. Qutunun dibind?ki d?fn? ??l?nginin i?ind? is? “M” v? “T” h?rfl?ri yaz?lm??d?. Xan?m de Lamott portretd?ki qad?n? ya?ca b?y?k xan?ma ox?atd?. Bel? q?rara g?ldi ki, o h?min xan?m?n ya anas?, ya da n?n?sidir. P?nc?r?y? qa??b xan?mlar? s?sl?m?k ist?di. Ancaq art?q gec idi. Onlar? aparan kabriolet s?r?tl? uzaqla?m??d?. Qrafinya q?rara ald? ki, qutunu Versala g?nd?rsin. Sonra paltar ?kaf?n?n ?st?nd?ki ba?laman? g?t?rd?. – Luidorlar! Y?z luidor! – ba?laman? a?an qrafinya q??q?rd?. Onun g?zl?ri acg?zl?kl? par?lday?rd?. – Dem?li, bu qad?nlar bel? varl?d?rlar! M?n onlar? taparam! Belus Xan?mlar? de Lamott qald??? ev? Veber adl? bir araba?? g?tirmi?di. El? ki h?r iki qad?n evd?n ??x?b yenid?n kabriolet? yax?nla?d?lar, Veber onlardan indi haraya ged?c?kl?rini ?z?n?m?xsus l?hc? il? soru?du v? Versal cavab?n? ald?. Bundan sonra o, atlar? tutdu ki, qad?nlar kabriolet? qalxa bilsinl?r. Ya?ca b?y?k qad?n yol yolda??ndan soru?du: – Andre, qrafinya siz? nec? t?sir ba???lad?? – M?nc?, xan?m de Lamott ?ox kas?b v? b?db?xt qad?nd?r. – O sizin xo?unuza g?ldimi? – Onun ?z?nd?n n?s? bir hiyl?g?rlik oxunurdu, bu da m?nim xo?uma g?lm?di. – Siz h?r ?ey? ??bh? el?yirsiniz, Andre. Sizin xo?unuza g?lm?k ???n adam g?r?k kamillik m?c?ss?m?si olsun. Ancaq m?n bu balaca qrafinyan? ?r?yia??q qad?n kimi tan?d?m. – Sizin xo?unuza g?libs?, onun b?xti g?tirib… – Ehtiyatl? olun! – bu zaman o biri qad?n g?zl?nilm?d?n q??q?rd?. Kabriolet az qalm??d? k???nin tinind?ki y?kda??yan? vursun. Arxadan hirsli s?sl?r, s?y??l?r e?idildi. Araba?? c?ld ba?qa k???y? buruldu. Yoldan ke??nl?r onlar? s?ym?y? davam etdi. – Aha, kabriolet! R?dd olsun kabriolet! ?trafdak?lar get-ged? daha y?ks?k s?sl? ba??r?rd?lar. Kabrioletin qo?uldu?u atlardan biri – Belus h?rk?b s?r?tini art?rd?. Yoldan ke??nl?r p?r?n-p?r?n d??d?l?r. Birinci mane?ni ke??n kabriolet ikincid? dayanma?a m?cbur oldu. – Bu q??q?r?qlar biz? aiddir? – kabrioletd?ki qad?nlardan biri dig?rind?n soru?du. – Qorxuram ki, el? olsun, – yol yolda?? cavab verdi. – Komissar! Komissar! – kims? ????rd?. H?r iki qad?n heyr?tl? ?trafa boyland?. – Xan?m, biz m?hv olduq! – Andre ya?ca b?y?k qad?n?n qula??na p???ldad?. – Veber! – qad?n alman dilind? araba??ya dedi. – K?m?k edin, d???k. Araba?? ?mri d?rhal yerin? yetirdi. Qad?nlar rahatca yer? hoppand?lar. Bu zaman ?trafdak?lar t?k?l???b kabrioleti q?rma?a ba?lad?lar. – Bunlar adam deyill?r, v?h?idirl?r! – qad?n almanca deyinm?y? davam etdi. H?min vaxt kimins? n?zak?tli s?si e?idildi: – Onlar siz? haql? olaraq q?z?blidirl?r, xan?m. Bu g?nd?n etibar?n Parisd? bahara q?d?r kabrioletl?rin h?r?k?ti qada?an olunub. ??nki buzda-qarda yoldan ke??nl?r s?r???b t?k?r alt?na d??? bil?r. Bu n?zak?tli s?sin haradan g?ldiyini g?rm?k ???n qad?nlar ?trafa boyland?lar. N?hay?t, g?nc zabiti g?rd?l?r. O, ilk bax??dan qad?nlar?n xo?una g?ldi. Ya?ca b?y?k olan xan?m alman dilind? tez-t?l?sik cavab verdi: – C?nab, m?nim bundan q?tiyy?n x?b?rim yoxdur! – Siz ba?qa yerd?n g?lmisiniz, xan?m? – g?nc zabit soru?du. – B?li, c?nab! Deyin, m?n n? etm?liy?m? Onlar kabrioleti q?r?rlar! – Qoy q?rs?nlar, xan?m. F?rs?td?n istifad? edin. Varl?lar?n ?zl?rini g?z? soxmas? kas?b parislil?rin xo?una g?lmir. Bug?nk? s?r?ncam ?sas?nda sizi komissarl??a apara bil?rl?r. – Of, bel? ?ey ola bilm?z! – ya?ca ki?ik qad?n b?rkd?n dedi. – Onda, – zabit g?ld?, – m?n camaat?n aras?ndan yol a?an kimi siz tez aradan ??x?n. – ?linizi verin, c?nab. Bizi meydandak? faytonlara q?d?r ?t?r?n, – ya?ca b?y?k qad?n h?kml? dedi. Sonra is? araba??ya ?z tutdu. – Veber! Belusu ?ah? qald?r. Qoy camaat qorxub qa?s?n! – Bird?n onlar kabrioleti q?rd?lar? – Bacar?rsansa, Belusu, ?n ba?l?cas? da ?z?n? xilas et. M?nim yegan? tap??r???m budur. Bir ne?? d?qiq? sonra g?nc zabit h?r iki qad?n? faytonlar?n m??t?ri g?zl?diyi meydana ?atd?rd?. Versala do?ru G?nc zabit meydandak? fayton?ulardan birin? xan?mlar? Versala aparma?? tap??rd?. Araba?? pulu b?ri ba?dan ist?di. Ancaq n? q?d?r axtarsalar da, qad?nlarda h?tta bir su[4 - Su – Fransa krall???nda pul vahidi] bel? tap?lmad?. Onlar araba??ya girov olaraq n?s? qiym?tli bir ?ey verm?k q?rar?na g?ldil?r. Lakin zabit qad?nlar? s?x?nt?dan qurtarmaq ???n pul kis?sini a??b araba??ya bir luidor uzatd?. Bundan sonra araba?? qap?n? a?d? v? xan?m onu m??ayi?t ed?n qad?nla karet? mindi. – Avara, – g?nc h?rb?i araba??ya dedi, – xan?mlar? ist?dikl?ri yer? ?atd?r. ?z? d? tez, f?r?ldaq-zad olmas?n. E?itdin? Araba?? qad?nlar?n xo?una g?lm?mi?di. Odur ki g?nc zabitin onlar? t?rk etm?k fikrind? olmas? h?r ikisini qorxuya sald?. – Xan?m, – ya?ca ki?ik qad?n p???lt? il? yol yolda??na dedi, – o bizi t?k qoymamal?d?r… – Niy?? Ad?n?, ?nvan?n? soru?ar?q, sabah bir luidorunu yollayar?q. – M?n bunu n?z?rd? tutmurdum. Araba??dan g?z?m su i?mir… – Haql?s?n?z, – ya?ca b?y?k qad?n onunla raz?la?d? v? zabit? s?sl?ndi: – C?nab! Biz araba??dan qorxuruq. N?s? yax?? adama ox?am?r. – Nahaq yer? narahat olursunuz, – zabit dedi. – Karetin n?mr?sini bilir?m. Sizi qane etm?s?, m?n? m?raci?t ed?rsiniz. – Siz?? – Andre ?a??b frans?zca dedi. – Nec? m?raci?t ed?c?yik ki, he? ad?n?z? da bilmirik. G?nc zabit duruxdu, sonra da heyr?tl? dill?ndi: – Siz frans?zca dan???rs?n?z! Bir saatd?r alman dilinin qol-qab?r?as?n? s?nd?rmaqla m???ulam! Xan?m, bu he? d? yax?? i? deyil! – C?nab, bizi ba???lay?n, – o biri qad?n yol yolda??n?n k?m?yin? ?atd?. – Parisd? ??tin v?ziyy?t? d??d?y?m?z? g?r?rs?n?z. Bizim haqq?m?zda pis fikirl??m?yin. ?g?r m?mk?ns?, k?m?yinizi bizd?n ?sirg?m?yin. Yoxsa ba?qas?ndan yard?m ist?m?k m?cburiyy?tind? qalaca??q. – Xan?m, m?n sizin ixtiyar?n?zdayam! – yad qad?n?n h?kml? v? m?lah?tli s?si qar??s?nda t?slim olan zabit cavab verdi. – Onda, c?nab, z?hm?t olmasa, biz? qo?ulun. Zabit dinm?zc? karet? oturub araba??ya q??q?rd?: – T?rp?n! O, s?liq? il? surtukunun[5 - Surtuk – uzun ?t?kli, yaxadan dizl?r? do?ru t?k v? ya c?t t?r?fli d?ym?l?n?n ki?i ?st geyimi. XVII ?srin sonlar?nda Avropada ortaya ??xm??d?r.] ?t?yini d?z?ldib iki qad?nla ?zb??z bir k?ncd? ?z?n? yer el?di. Karet h?r?k?t? g?ldi. El? ki m?nzil ba??na ?atd?lar, ya?ca b?y?k qad?n zabit? minn?tdarl?q el?di: – Sizin yard?m?n?z say?sind? g?lib ?ata bildik. Bunu he? vaxt unutmayaca??q, c?nab! Z?hm?t olmasa, biz? ad?n?z? deyin. Yoxsa, bir luidoru biz? ba???lamaq ist?yirsiniz? – M?n kral donanmas?n?n zabiti qraf de ?arniy?m. – ?arni! – ya?ca b?y?k qad?n t?krarlad?. Sanki dedi: “?ox g?z?l, m?n bu ad? unutmaram!” ?mr ?ki nam?lum qad?n saraya t?r?f ged?nd? M?q?dd?s L?dovik kils?si saat?n?n s?si e?idildi. – ?lahi! Saat on ikiy? iyirmi d?qiq? qal?b! – h?r iki qad?n b?rkd?n dedi. – Bax?n, qap?lar ba?l?d?r! – Andre ?lav? etdi. – M?n Loran? s?sl?y?c?y?m. O m?ni g?zl?m?lidir. Gec g?l?c?yimi ona demi??m. Andre qap?ya yax?nla?d?. – Kimdir? – i??rid?n e?idil?n s?s onu qabaqlad?. – Bu, Loran deyil! – g?nc qad?n qorxu il? dedi. – Loran burada yoxdur! – h?min s?s h?kml? cavab verdi. – Kim olursunuzsa olun, a??n qap?n?! – Andre is-rarla dedi. – A?m?ram! M?n ?mr alm??am! – Ax? biz ?lah?zr?tin m?iyy?tind?n olan xan?mlar?q! Biz sarayda ya?ay?r?q. ?st?yirik ?z evimiz? qay?daq. – M?n is?, xan?mlar, birinci b?l?y?n qap???s?yam. Sizi i??ri buraxa bilm?r?m. Bu, kral?n ?mridir. – Kral?n? – qad?nlar vahim? i?ind? t?krar soru?dular. – Biz m?hv olduq! Andre, az qala, havalanm??d?. – Xan?m, – o dedi, – ?g?r bu qap? ba?l?d?rsa, dem?li, b?t?n qap?lar ba?l?d?r. – Siz haql?s?n?z, Andre. Bu, kral?n d?h??tli gedi?idir! Qad?n son s?zl?ri h?d?l?yici nifr?tl? dedi. H?r iki xan?m divar boyu s?ralanm?? da? skamyalara oturdu. – Sabah ham? bil?c?k. M?n biab?r oldum. M?n m?hv oldum! – ya?ca b?y?k qad?n m?yus halda p???ldad?. Sonra da ?lav? etdi: – Burada q?sd var, Andre, biz is? h?min q?sdin qurbanlar?y?q. Bu vaxt Versal k?rp?s?nd?n add?m s?sl?ri e?idildi. Eyni vaxtda sad?l?vh, ??n bir g?ncin s?si g?ldi. O, qad?nlar? g?rm?di v? qap?n? d?y?r?k s?sl?ndi: – Loran! – Qarda?! – ya?ca b?y?k qad?n g?nc? yax?nla??b onun ?iynin? toxundu. – Krali?a! – g?nc bir add?m geri s??ray?b ?lyapas?n? ??xard?. – Ax?am?n?z xeyir, qarda?. – Ax?am?n?z xeyir, bac?. Siz t?k deyilsiniz? – Yox, madmazel Andre de Taverne m?niml?dir. – A-a, lap yax??! Ax?am?n?z xeyir, madmazel! – ?lah?zr?t! – Andre t?zim ed?r?k p???ldad?. – Xan?m, siz gedirsiniz? – g?nc soru?du. – Yox, yox! Biz qay?tmaq ist?yirik. – M?g?r Loran? ?a??rmam?s?n?z? – ?lb?tt?, ?a??rm???q! Siz d? ?a??r?n, ?z?n?z g?r?c?ksiniz. Bundan sonra h?min g?nc – qraf d’Artua[6 - Kral XVI L?dovikin qarda?? idi. Sonralar X Karl ad? il? taxta ??xm??d?r.] da qap?ya yax?nla?d?. – Loran! – G?z?l! Zarafat t?z?d?n ba?lay?r! – qap???n?n s?si e?idildi. – X?b?rdarl?q edir?m, m?ni yen? incits?niz, indic? zabiti ?a??raca?am! – Bu n? dem?kdir? – g?nc dilxor halda krali?adan soru?du. – O dem?kdir ki, Loran? ba?qa biri il? ?v?zl?yibl?r. G?nc ?ahzad? ?paqan?n[7 - ?paqa – q?l?nc n?v?] d?st?yi il? yen? qap?n? d?y?b Loran? ?a??rd?. Hirsl?nmi? qap??? q??q?rd?: – ?ndi zabiti ?a??raca?am! – L?n?t ?eytana! ?a??r, avara, iyirmi d?qiq?dir m?n d? bunu ist?yir?m! Bir az sonra qap?n?n arxas?ndan add?m s?sl?ri e?idildi. Qap??? hay-k?y?n s?b?bini ona izah el?di. – C?nab leytenant, bu adamlar i??riy? soxulmaq ist?yirl?r. – Bunda q?rib? n? var ki? – qraf d’Artua s?yl?ndi. – Biz ax? sarayda ya?ay?r?q. – Do?rudur. Lakin saraya daxil olma??n?z qada?an edilib. Kral?n ?mri bel?dir. H?tta ax?am saat on bird?n sonra ?z? d? g?ls?, qap?n? a?mama?? tap??r?b. Ona g?r? m?ni ba???lay?n. Leytenant s?z?n? deyib qap?dan uzaqla?d?. – Biz m?hv olduq! – krali?a qayn?n?n ?lind?n tutaraq dedi. – Sizin getdiyinizd?n kimins? x?b?ri var idi? – qraf soru?du. – Bilmir?m! Ancaq kral?n ?traf?nda d??m?nimin oldu?u m?n? m?lumdur. M?n onu yax?? tan?y?ram! – B?li, bac?, kral?n ?traf?nda d??m?niniz var… – Kimi n?z?rd? tutursunuz? – L?n?t ?eytana! ?lah?zr?t Provans qraf?n?[8 - XVI L?dovikin qarda??. Sonralar XVIII L?dovik ad? il? taxta ??xm??d?r.]! – Ah, dem?k, onun d??m?nim oldu?u fikri il? raz?la??rs?n?z? – O, g?z?l olan h?r ?eyin d??m?nidir… Buradan ged?k, yoxsa soyuqdan donaca??q. – Haraya ged?k? – H?r halda, isti olan yer?. Yolda qap?n?n ba?lanmas? haqq?nda n? d???nd?y?m? siz? s?yl?y?r?m. Bel?likl?, onlar?n h?r ??? yola d?z?ldi. Qraf d’Artua s?z? ba?lad?: – Bu g?n ax?am Provans qraf? kral?n yan?nda ?am el?di. M?n d? orada idim. Paris? getdiyinizd?n d? x?b?rim vard?. S?hb?t zaman? Provans qraf? q?fild?n krala dedi ki, krali?aya ?z salam?n? ?atd?rmaq ist?yir. Kral is? cavab verdi ki, krali?a ota??nda ?am el?yir. Qraf dedi: “Ah, b?s bel?, m?n is? onun Parisd? oldu?unu d???n?rd?m”. Kral sakitc? etiraz el?di: “Yox, ?z ota??ndad?r”. Provans qraf? s?z?nd?n d?nm?di: “?ndic? oradan g?lir?m. M?ni h?tta i??ri buraxmad?lar”. Bu vaxt kral qa?lar?n? ?atd?. Biz ged?nd?n sonra is?, y?qin, qarda??m sizi g?rm?k ist?yib. Yan?n?za burax?lmayandan sonra da, g?r?n?r, n?d?ns? ??bh?l?nib. ?mr verib ki, qap?lar? ba?las?nlar. – Qraf, raz?la??n ki, bu, ?ox pis h?r?k?tdir, – krali?a dedi. – Raz?la??ram… H?, g?lib ?atd?q. Bu m?nim x?susi m?nzilimdir. Buraya t?kc? m?n g?l? bil?r?m, h?mi?? d? t?k g?lir?m. – B?s biz saraya nec? qay?daca??q? – krali?a soru?du. – Kral?n g?st?ri?i gec? saraya daxil olma?? qada?an edir. Dem?li, ?mr s?h?r q?vv?d?n d???c?k. Saat alt?da qap?lar a??l?r. Odur ki saat alt?ya iyirmi d?qiq? qalm?? buradan ??x?n. ?kafda h?r r?ngd? b?r?nc?k var. ?z yataq ota??n?za gedib uzan?n. Qalan ?eyl?r bar?d? narahat olmay?n. Krali?an?n yataq ota?? S?h?r yuxudan duran kimi XVI L?dovik krali?an?n yataq ota??n?n qap?s?n? d?yd?. Qulluq?u qap?n? aralay?b kral? tan?d?. – Krali?a ota??ndad?r? – XVI L?dovik soru?du. – ?lah?zr?t yat?r, h?kmdar. Kral d?hlizd?n adlay?b qap?n?n q?z?l suyuna ??kilmi? yumru d?st?yini burdu. ?ti add?mlarla ?arpay?ya yax?nla?d?. – Ah, bu sizsiniz, h?kmdar! – Mariya Antuanetta yerind? dik?l?r?k dedi. – Sabah?n?z xeyir, xan?m! – kral istehza il? g?l?m-s?di. – G?n haradan do?ub bel?, h?kmdar? – M?hk?m yat?rs?n?z, xan?m, – kral ?arpay?n?n yan?nda oturub yataq ota??na g?z g?zdirdi. – El?dir, kral, siz oyatmasayd?n?z, h?l? yatacaqd?m. – Qarda??m? q?bul etm?m?yinizi n? il? izah etm?k olar, xan?m? Sizinl? g?r??m?k ist?yib. Deyibl?r, evd? yoxsunuz. – Ona el? deyibl?r? – krali?a saymazyana soru?du. – ?slind?, do?rudur. M?n saraya s?h?r saat alt?da qay?tm??am. – Xan?m! – ?lah?zr?t qraf d’Artua ?z x?susi m?nzilind? m?n? s???nacaq verm?s?ydi, b?t?n gec?ni dil?n?i kimi qap?n?n arxas?nda qalacaqd?m. H?kmdar, m?nim saraya n? vaxt qay?td???m? bilm?yiniz ???n qap?n? ba?latd?rma?a ehtiyac yoxdur. G?lib m?nd?n soru?ma??n?z kifay?tdir. G?man edir?m, sizin h?r?k?tiniz utancvericidir v? krala yara?m?r. – M?nim s?mimiyy?timi, – kral pe?man??l?q duyulan s?sl? dan??ma?a ba?lad?, – h?tta yeri g?l?nd? s?hvl?rimi rahatca etiraf etdiyimi bilirsiniz. – M?n d?n?n, madmazel de Taverne il? birlikd?, Fransa krallar?ndan birinin n?slind?n olan insan?n ac?ndan nec? ?ld?y?n? ??xs?n g?rm?y? getmi?dim. M?n kral?n diqq?tsizliyinin qurban? olan v? s?fil h?yat? ya?ayan qad?n? g?rd?m, ?st?lik, ona y?z luidor verdim. G?man edir?m ki, Valua ad? siz? ?ox ?ey deyir, h?kmdar. – Kimd?n dan??d???n?z? bilir?m, – XVI L?dovik b?rkd?n g?ld?. – S?hb?t qrafinya de… – D?z tapm?s?n?z. S?hb?t qrafinya de Valua de Lamottdan gedir. – Tamamil? do?rudur. Onun ?ri jandarmd?r? – B?li, h?kmdar. – Bu qad?n yeri-g?y? bir-birin? qat?b. Nazirl?ri ?ld?n sal?b, xalalar?ma dinclik vermir, ?z ?riz?l?ri il? m?ni d? bezdirib. – Ancaq bu qad?n Valualardand?r. El?dir? – ?min?m ki, el?dir. – Onda ona yax?? t?qa?d k?sin! ?rini polka ke?irin! Onlar? kral n?slin? layiq ya?ay??la t?min edin! – Dayan?n! Nec? d? t?l?sirsiniz! K?rp? Valua sizin yard?m?n?z olmadan da m?nim t?kl?rimi yolur. R?hm edin, k?rp? Valuan?n dimdiyi kifay?t q?d?r m?hk?mdir! – H?kmdar, ax? Valua n?slind?n olan biri ac?ndan ?l? bilm?z! Ona ?m?rl?k t?qa?d k?sin. – ?sla! Onlar g?miricil?r f?sil?sind?ndir. Do?rusu, Valua haqq?nda m?n? m?lum olanlar? siz? dan??a bilm?r?m. ?ziz Antuanetta, sizin xeyirxah ?r?yiniz t?l?y? d???b. L?dovik bunu deyib ?lini krali?aya uzatd?. Antuanetta onun ?lini qeyri-ixtiyari olaraq doda??na apard?. Ancaq q?fil d? geri it?l?di. – M?n siz? ?ox hirsliy?m! Siz m?nim ?z?m? Versal?n qap?lar?n? ba?latd?rm?s?n?z! S?h?r saat yeddinin yar?s?ndan is? qap?m? k?sdirmisiniz! Kral g?ld?. – Lakin m?n siz? hirsl?nmir?m. He? buraya g?l?nd? d? siz? hirsli deyildim. H?tta s?butum da var. Kral bel? dedikd?n sonra cibind?n bir qutu ??xartd?. Krali?a qutunu a??b m?ftunluqla dedi: – Nec? g?z?ldir! ?lahi, nec? g?z?ldir! O, t?miz, iri brilyantlar d?z?lm?? boyunba??n? ?lin? g?t?rd?. Boyunba?? krali?an?n g?z?l ?ll?rind? b?rq vururdu. – S?butum xo?unuza g?ldimi? – kral soru?du. – M?n heyranam, h?kmdar! Siz m?ni xo?b?xt etdiniz! – Do?rudan? – Bu brilyantlar? se??n v? boyunba??n? d?z?ld?n z?rg?r ?sl s?n?tkard?r! – Onlar iki n?f?rdir. – Onda m?rc g?l?r?m ki, s?hb?t Bemerl? Bosanjdan gedir. – D?z tapm?s?n?z! – Nec? d? q???ngdir, h?kmdar, nec? d? q???ngdir! Bird?n krali?an?n sif?ti tutuldu. Bu o q?d?r ani oldu ki, kral d?yi?ikliyi sezm?di. – ?caz? verin, boyunba??n? boynunuza tax?m, – kral dedi. – Bu boyunba?? ?ox bahal?d?r. Odur ki onu n? siz, n? bir ba?qas? m?nim boynumda g?rm?y?c?k. – Onu taxmayacaqs?n?z? – N? q?d?r ki kral?n sand?qlar? bo?dur, kas?blara verm?y? pulu yoxdur, onu taxmaqdan imtina el?yir?m. – Nec?? Siz bunu ciddi deyirsiniz? – M?n bilir?m ki, milyon yar?m livr? h?rbi g?mi almaq olar. D?z?n? des?k, Fransa kral?na bel? bir g?mi daha ?ox laz?md?r, n?inki Fransa krali?as?na boyunba??. – O-o! – kral g?z ya?lar? i?ind? q??q?rd?. – Sizin h?r?k?tiniz he? n? il? m?qayis?y? g?lm?z! Sa? olun, sa? olun! Antuanetta, siz ?ox q?rib? qad?ns?n?z. – H?kmdar! M?n boyunba?? yox, ba?qa bir ?ey ist?yir?m. – Xahi?iniz n?dir? – Bir d? Paris? getm?yim? icaz? verin. – Bu asand?r, ?n ba?l?cas? da baha deyil. – T?l?sm?yin, t?l?sm?yin! M?n Vandom meydan?na getm?k ist?yir?m. – L?n?t ?eytana! – C?nab Mesmerl?[9 - Frans Anton Mesmer (1734–1815) – alman h?kim v? ??faverici, “heyvani maqnetizm”in yarad?c?s?] g?r??m?k arzusundayam. Kral qula??n? qa??d?. – Siz milyon yar?m qiym?tind? h?diyy?d?n imtina el?diniz. Siz? bu ??ltaql??? etm?y? icaz? ver? bil?r?m. Ancaq bir ??rtl?… – Hans? ??rtl?? – Sizi ?ahzad? xan?m m??ayi?t etm?lidir. Krali?a fikr? getdi. – Xan?m de Lambal sizi raz? sal?rm?? – o dedi. – Olsun. M?n is? d?rhal ?mr ver?c?y?m, h?rbi g?mi in?a etsinl?r. Kral, arvad?n?n ?lini ?p?b sevinc?k halda onun yataq ota??ndan ??xd?. ?sve?r?lil?r g?l? Kral otaqdan ??xan kimi krali?a Andre de Taverneni yan?na ?a??rtd?rd?, sonra is? ?axtal?, t?miz s?h?r havas?n? udmaq ???n p?nc?r?y? yax?nla?d?. ?ox ke?m?di ki, Andre i??ri girdi. – H?r ?ey yoluna qoyuldu, – krali?a dedi. – O x?b?r tutdu? – Andre soru?du. – Bilirsiniz, Andre, ?g?r g?nah?n yoxdursa v? s?n Fransa krali?as?sansa, yalan dan??maq olmaz. – ?lah?zr?t do?ru buyurur, – Andre q?zararaq dedi. – Sizin sevimli qarda??n?z Filipin ne?? ya?? var? – Otuz iki. – Onu el? indi g?r? bil?r?m? – ?lah?zr?t icaz? vers?, iyirmi d?qiq? sonra sizin qullu?unuzda olacaq. – Lap yax??. ?caz? verir?m, h?tta m?n ?z?m d? bunu ist?yir?m. Krali?a s?z?n? bitirm?mi? qraf d’Artua g?lib ??xd?. Onlar mehribanl?qla salamla??b hal-?hval tutdular. Bir q?d?r sonra Filipin ard?nca ged?n Andre qay?d?b g?ldi. O, qarag?zl?, q???ng bir zad?gan?n ?lind?n tutmu?du. – ?lah?zr?t, bu m?nim qarda??md?r. Filip t?zim etdi. – Sizinl? g?r???m?zd?n g?r n? q?d?r ill?r ke?ib, – krali?a dedi. – ?fsus, ?mr?n ?n g?z?l ?a?lar?… – M?nim ???n h?, ?lah?zr?t ???n yox, ??nki sizd?n ?tr? b?t?n g?nl?r g?z?ldir. – Yeni D?nya, g?r?n?r, sizin ?ox xo?unuza g?lib, c?nab de Taverne. ??nki ham? qay?td??? vaxt siz orada qalm??d?n?z. – ?lah?zr?t! – Filip cavab verdi. – C?nab de Lafayet Amerikan? t?rk ed?nd? ona k?m?k?i ordunun komandanl???n? qism?n etibar el?y? bil?c?yi zabit laz?m idi. C?nab de Lafayet m?ni general Va?inqtona t?vsiy? etdi. O da m?ni xidm?t? g?t?rd?. – Bax?n, – krali?a qraf d’Artuaya t?r?f d?nd?, – c?nab de Tavernenin nec? q???ng sif?ti v? d?y??k?n g?rk?mi var! Filip bu d?f? qrafa do?ru ?evrilib t?zim etdi. – C?nab Filip de Taverne m?n Fransaya g?l?rk?n g?rd?y?m ilk frans?zd?r, – krali?a s?z?n? davam etdi. – ?z?m? s?z vermi?dim ki, qar??la?d???m ilk frans?z? xo?b?xt ed?c?y?m. Filip q?zard???n? hiss etdi. Soyuqqanl?l???n? qorumaq ???n is? d?rhal doda??n? di?l?di. – ?la havad?r! – krali?a sevincl? dedi. – Sabah buz ?riy?c?k. Kir?? is? m?n? el? bu saat laz?md?r. – ?lah?zr?t konki s?rm?k ist?yir? – Filip soru?du. – B?li, c?nab de Taverne. M?n sizinl? ayr?lmaq fikrind? deyil?m. Qoluma girin. Filip ?mri yerin? yetirdi. Krali?a pill?k?nl?ri d???nd? meydanda t?bill?r, ?eypurlar ?al?nd?, silahlar cingild?di. B?t?n bu t?nt?n? g?r??d?n t?sirl?nmi? Filipin ba??n? gic?ll?ndirdi. Krali?a ?sve?r?lil?r g?l?nd? g?r?n?rk?n is? buz ?st?nd? g?z?nl?r, s?r???nl?r q??q?r??d?lar: “Ya?as?n krali?a!” B?t?n diqq?t ona y?n?ldi. ?n zir?k konkis?r?nl?rin aras?nda x?susi se?il?n qraf d’Artua krali?aya yax?nla??b soru?du: – Provans qraf?n?n sizd?n uzaq durdu?unu sezdinizmi? – S?b?b n?dir? – M??hur s?rk?rd?miz c?nab de S?ffrenin[10 - S?ffren de Sen-Tropez (1729–1788) – g?rk?mli Fransa admiral?] bu ax?am g?l?c?yini ?yr?nib. Sizin bundan x?b?r tutmama??n?z? ist?yir. – C?nab de S?ffrenin g?li?ind?n x?b?r tutmasam, qarda??m?z n? udacaq? – C?nab de S?ffren Hindistandak? d?niz d?y??l?rinin q?hr?man?d?r. Kral ?z? d? bilm?d?n ona qar?? saymazyanal?q edir, siz d? h?m?inin. C?nab de S?ffrenin g?li?ind?n m?lumatl? olan Provans kral? is? d?niz?ini qar??lay?r, ?z?n? g?l?ms?yir, ona x?susi diqq?t g?st?rir. Hindistan q?hr?man?n?n yan-y?r?sind? f?rlan?b ?z? d? Fransa q?hr?man? olur. Provans qraf?, bir n?v, m?nim yolumla gedir. Ax? m?n d? adamlara pul verib qarda??m?n h?r?k?tl?rind?n, niyy?tl?rind?n x?b?r tuturam. Bunun m?n? d? faydas? var, siz? d?. – Bu birliy? g?r? sa? olun. B?s kral?n m?s?l?d?n x?b?ri varm?? – Kral art?q x?b?rdar edilib… Ax?am g?r???n? q?d?r! – Ax?am n? olacaq ki? – Saray ?hli kral?n yan?nda ziyaf?t? topla?acaq. C?nab de S?ffren d? oraya g?tiril?c?k. – ?ox g?z?l. Dem?li, ax?ama q?d?r! G?nc ?ahzad? krali?aya ba? ?yib camaata qar??d?. De S?ffren De S?ffrenin nec? v? saat ne??d? g?l?c?yini XVI L?dovikl? qraf d’Artuadan ba?qa he? kim bilmirdi. ?yanlar kral?n yan?nda y????m??d?lar. H?r k?s ?z yerini tutanda qraf d’Artua asta add?mlarla krali?aya yax?nla?d?. – Bac?, ?traf?n?za bax?n, n? g?r?rs?n?z? – Dost sif?tl?r g?r?r?m, – krali?a dedi. – Burada olanlar? demir?m, bac?, burada olmayan? deyir?m. – Ayd?nd?r! – krali?an?n ?z? g?ld?. – Provans qraf? Fontenblo zastavas?na g?nd?rilib. Orada soyuqdan ?s?-?s? kral?n ?yal?t n?may?nd?sini g?zl?yir. Kral?n ?mri il? c?nab de S?ffren is? Paris? girm?d?n birba?a Versala g?l?c?k. Biz d? onu burada g?zl?yirik. – ?la d???n?l?b! – El?dir. M?n plan?mdan raz?yam… Saat s?kkiz? iyirmi d?qiq? qalanda ayaq s?sl?ri e?idildi. Q?fil zala daxil olan mar?al de Kastri ucadan dedi: – ?lah?zr?t! Tulondan g?l?n c?nab de S?ffreni q?bul etm?k ist?rdinizmi? Uca s?sl? elan edilmi? ad zalda ham?n? h?y?canland?rd?. – B?li, c?nab, – kral cavab verdi, – b?y?k m?mnuniyy?tl?! S?ffren ?lli alt? ya?lar?nda k?k, al?aqboylu, ??kisin? baxmayaraq zir?k bir adam idi. – Versala xo? g?lmisiniz! – kral onu g?l?r?zl? salamlad?. – Bir q?hr?man kimi ?z g?li?inizl? biz? ??r?f verdiniz! De S?ffren ehtiram ?lam?ti olaraq kral?n qar??s?nda diz ??kd?. XVI L?dovik onu aya?a qald?r?b el? h?rar?tl? qucaqlad? ki, zaldak?lar ?z sevincl?rini gizl?d? bilm?dil?r. – C?nab! – krali?a dill?ndi. – Sizi layiqinc? t?rifl?m?k q?dr?tind? deyil?m. Ancaq bilin ki, Fransan?n ??r?fin? a?d???n?z h?r yayl?m at??i ?r?yimi riqq?t? g?tirirdi. Bu zaman de S?ffrenin ?lind?n tutan kral onu ?z kabinetin? aparmaq ist?di. Niyy?ti admiral?n d?niz s?yah?tl?ri bar?d? s?hb?tl?rini dinl?m?k idi. Ancaq de S?ffren ona ehtiramla m?qavim?t g?st?r?r?k dedi: – H?kmdar, ?g?r m?n? qar?? bu q?d?r m?rh?m?tlisinizs?, icaz? verin… – M?nd?n xahi?inizmi var, c?nab de S?ffren? – kral soru?du. – H?kmdar, m?nim zabitl?rimd?n biri intizam? el? pozub ki, yaln?z siz bu m?s?l?d? hakim ola bil?rsiniz. – Ah, c?nab de S?ffren, m?n is? ?mid edirdim ki, sizin ilk xahi?iniz m?rh?m?t dil?m?k olacaq, kimis? c?zaland?rmaq yox. Sizi e?idir?m. – Haqq?nda dan??d???m zabit son d?y??d? “M?tin” g?misind? olub. – Bayra??n? endir?n g?mid??! – kral ?z?n? tur?utdu. – H?kmdar! “M?tin”in kapitan?, do?rudan da, bayra?? endirib. ?ngilis admiral? h?tta qay?q g?nd?rib ki, ?z q?nim?tin? sahibl?nsin. Ancaq alt g?y?rt?d?n batareyan? m??ahid? ed?n leytenant toplar?n susdu?unu e?id?nd? d?rhal yuxar? g?y?rt?y? qalx?b. Bayra??n endirildiyini g?r?n kimi is? onun frans?z qan? co?ur. O, bayra?? yerind?n as?b v? at??in davam etdirilm?sin? g?st?ri? verib. H?kmdar, m?hz bunun n?tic?sind? “M?tin” d??m?nin ?lin? ke?m?yib. – G?z?l h?r?k?t edib! – kral dedi. – C?sar?tli h?r?k?tdir! – krali?a ?lav? etdi. – El?dir. Ancaq bu, intizam?n kobud sur?td? pozulmas? dem?kdir. ?mri kapitan vermi?di, leytenant onu yerin? yetirm?y? borclu idi. M?n h?min zabitin ba???lanmas?n? ist?yir?m, h?kmdar. ?st?lik, o m?nim bac?m o?ludur. – Ba???lay?ram, – kral s?sl?ndi. – C?nab de S?ffren, siz h?min zabiti m?n? t?qdim etm?liydiniz. – O, buradad?r, – de S?ffren ba??n? yana ?evirdi. – C?nab de ?arni, buraya g?lin. Krali?a diksindi. H?min ad ona lap yax?n g?nl?rd? ba? ver?nl?ri xat?rlatd?. Bu vaxt g?nc zabit kral?n qar??s?nda dayand?. Madmazel de Tavernenin r?ngi a?ard? v? h?y?canla krali?aya baxd?. De ?arni is? ?traf?ndak?lara fikir verm?d?n t?zim edib kral?n ?lini ?pd? v? sonra ciddi g?rk?md? zabit dostlar?n?n yan?na qay?td?. Zabitl?r g?nc dostlar?n? hay-k?yl? t?brik edib qucaqlad?lar. Bir anl??a s?kut ??kd?. Bu s?ssizlikd? krali?an?n h?y?can? Filipin g?z?nd?n qa?mad?. C?nab de ?arni Kral c?nab de S?ffrenl? zaldan ??xan kimi ?ahzad? v? ?ahzad? xan?mlar krali?an? d?vr?y? ald?lar. Andre il? bir ne?? d?f? bax??an krali?an?n is? h?min vaxt z?rr? q?d?r ??bh?si qalmam??d?: “Bu h?min g?ncdir”. Filip krali?an?n narahatl???n? hiss edir v? bunun s?b?bini tapma?a ?al???rd?. Bu vaxt zala zabit v? prelatlar?n[11 - Prelat – katolik kils?sind? y?ks?k ruhani v?zif?l?rind?n birinin ad?] m??ayi?ti il? kardinal[12 - Kardinal – katolik kils?sind? Roma papas?ndan sonra ?n y?ks?k dini r?tb?] geyimind? bir n?f?r daxil oldu. Krali?a onu – Lui de Roan? tan?d?. Sonra is? de Roan?n h?r add?m?n? izl?y?r?k lap ax?rda da qa?qabaq t?kd?y?n? gizl?tm?d?n ?z?n? yana ?evirdi. Kardinal he? kiml? g?r??m?d?n adamlar?n aras?ndan ke?ib birba?a krali?aya t?r?f g?l?r?k t?zim etdi. Bu, ortaya?l? v? yara??ql? bir ki?i idi. Qad?nlar onu l?tfkarl???na, ?it zarafatlar etm?diyin? g?r? sevirdil?r. De Roan h?m d? ?lia??ql??? il? tan?n?rd?. Alimliyin? g?r? kral?n kardinaldan xo?u g?lirdi; krali?a is?, ?ksin?, ona nifr?t el?yirdi. Eyni zamanda, ?ahzad? olan Lui de Roan, ?st?lik, saray?n ba? ruhanisi idi. Kardinal ondan aralanan kimi Mariya Antuanetta bir q?d?r sakitl??di. – Bilirsiniz, – ?ahzad?, xan?m de Lambala m?raci?tl? dedi, – g?nc zabitin h?r?k?ti bu m?harib?d? ?n c?sur h?r?k?tl?rd?n biridir! M?n c?nab de ?arnini g?rm?k ist?yir?m. Deyin, onu taps?nlar. C?mi bir d?qiq? sonra de ?arni art?q krali?an?n h?zurunda dayanm??d?. O, krali?an? v? madmazel de Taverneni tan?d???n? biruz? verm?di. Bu c?r n?zak?tli davran?? g?nc zabiti krali?an?n g?z?nd? daha da b?y?td?. – Ham? bilm?lidir ki, – krali?a dedi, – c?nab de ?arni ingilisl?r? qar?? n? q?d?r amans?zd?rsa, qad?nlara qar?? da bir o q?d?r iltifatl?d?r. Haqq?nda dan??d?qlar? bir ?hvalat onu m?nim g?z?md? daha da y?ks?ltdi. Bundan sonra krali?a ad ??km?d?n, ?z ba??na g?l?n ?hvalat? bir az da b?z?y?r?k ?vv?ld?n ax?ra kimi dan??d?… – ?n maraql?s? da odur ki, – krali?a s?z?n? davam etdi, – c?nab de ?arni xilas etdiyi qad?nlar?n h?tta ad?n? da ?yr?nm?y? ?al??may?b. Конец ознакомительного фрагмента. Текст предоставлен ООО «ЛитРес». Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/aleksandr-duma/kralicanin-boyunbagisi-68289910/?lfrom=688855901) на ЛитРес. Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом. notes Примечания 1 Luidor – Fransada q?z?l sikk? (6-7 qraml?q t?miz q?z?l) 2 Kabriolet – biratl?, s?r?tli, ikit?k?rli, y?ng?l araba 3 Kir?? – alt? hamar iki paralel xiz?k ?z?rind? d?z?ldilmi? minik v? ya y?k arabas? 4 Su – Fransa krall???nda pul vahidi 5 Surtuk – uzun ?t?kli, yaxadan dizl?r? do?ru t?k v? ya c?t t?r?fli d?ym?l?n?n ki?i ?st geyimi. XVII ?srin sonlar?nda Avropada ortaya ??xm??d?r. 6 Kral XVI L?dovikin qarda?? idi. Sonralar X Karl ad? il? taxta ??xm??d?r. 7 ?paqa – q?l?nc n?v? 8 XVI L?dovikin qarda??. Sonralar XVIII L?dovik ad? il? taxta ??xm??d?r. 9 Frans Anton Mesmer (1734–1815) – alman h?kim v? ??faverici, “heyvani maqnetizm”in yarad?c?s? 10 S?ffren de Sen-Tropez (1729–1788) – g?rk?mli Fransa admiral? 11 Prelat – katolik kils?sind? y?ks?k ruhani v?zif?l?rind?n birinin ad? 12 Kardinal – katolik kils?sind? Roma papas?ndan sonra ?n y?ks?k dini r?tb?