Bullizmi Kibernetik

Bullizmi Kibernetik Juan Mois?s De La Serna Bullizmi kibernetik ?sht? nj? form? moderne e bullizmit nga i cili mund t? preket kushdo, por ai b?het sidomos shqet?sues kur t? prekurit jan? minoren?t. Bullizmi kibernetik ?sht? nj? form? moderne e bullizmit nga i cili mund t? preket kushdo, por ai b?het sidomos shqet?sues kur t? prekurit jan? minoren?t. Kjo guid? e shkurt?r u jep p?rgjigje pyetjeve m? t? r?nd?sishme q? kan? t? b?jn? me k?t? tem? diskutimi, p?rgjigje q? ?do prind q? ka f?mij? n? mosh? shkollore duhet t’i ket? mir? parasysh, si p?r shembull: ?far? ?sht? Bullizmi kibernetik? Si influencon ai n? jet?n e atij apo asaj q? b?het viktim?? A mund t? parandalohet Bullizmi kibernetik? Dhe mbi t? gjitha ?far? duhet b?r? n?se f?mija jon? ?sht? viktim? e tij? Zbuloni t? gjitha aspektet ky?e t? Bullizmit kibernetik, n? saj? edhe t? rezultateve nga k?rkimet e fundit shkencore t? kryera n? k?t? fush? t? psikologjis?. Bullizmi kibernetik Kur Bullizmi Vepron N?p?rmjet Internetit Nga Dr. Juan Mois?s de la Serna P?rkthyer nga 2021 “Bullizmi kibernetik: Kur Bullizmi Vepron N?p?rmjet Internetit” Shkruar nga Juan Moises de la Serna P?rkthyer nga Gentian Cane T? drejtat e rezervuara © 2021 Juan Moises de la Serna T? gjitha t? drejtat e rezervuara Nuk lejohet riprodhimi i plot? apo i pjessh?m i k?tij libri, as hedhja e tij n? sistem informatik apo edhe transmetimi n? ?far?do lloj forme ose me ?far?do lloj mjeti, si elektronik, mekanik, me an? t? fotokopjimit, regjistrimit apo mjeteve t? tjera, pa autorizimin paraprak dhe me shkrim t? botuesit. Shkelja e t? drejtave t? cituara sa m? sip?r mund t? p?rb?j? vep?r penale ndaj pron?sis? intelektuale (neni 270 e n? vijim t? kodit penal). Drejtohuni te C.E.D.R.O. (Qendra spanjolle p?r t? drejtat e reprografis?) n?se do lind? nevoja p?r fotokopjim apo skanim t? ?do lloj fragmenti apo cop?ze nga ky lib?r. Mund t? kontaktoni C.E.D.R.O. me an? t? sitit web www.conlicencia.com ose n?p?rmjet telefonit n? numrin 91 702 19 70/93 272 04 47. Parath?nie Bullizmi kibernetik ?sht? nj? form? moderne e bullizmit nga i cili mund t? preket kushdo, por ai b?het sidomos shqet?sues kur t? prekur jan? minoren?t. Kjo guid? e shkurt?r u jep p?rgjigje pyetjeve m? t? r?nd?sishme q? kan? t? b?jn? me k?t? tem? diskutimi, p?rgjigje q? ?do prind q? ka f?mij? n? mosh? shkollore duhet t’i ket? mir? parasysh, si p?r shembull: ?far? ?sht? Bullizmi kibernetik? Si influencon ai n? jet?n e atij apo asaj q? b?het viktim?? A mund t? parandalohet Bullizmi kibernetik? Dhe mbi t? gjitha, ?far? duhet b?r? n?se f?mija jon? ?sht? viktim? e tij? Zbuloni t? gjitha aspektet ky?e t? Bullizmit kibernetik, n? saj? edhe t? rezultateve nga k?rkimet e fundit shkencore t? kryera n? k?t? fush? t? psikologjis?. Falenderime P?rfitoj nga rasti q? t? shpreh falenderimet e mia ndaj t? gjith? njer?zve q? m? ndihmes?n e tyre kan? kontribuar n? realizimin e k?tij libri, n? ve?anti Dr. Abel Gonz?lez Garc?a, Drejtor i Departamentit t? Kriminologjis? n? Universitetin n? Distanc? t? Madridit dhe Dr. Pilar Vecina, Drejtore e Departamentit t? Neuropsikologjis? n? “Institutin p?r K?rkim dhe Zhvillim Social t? S?mundjeve t? Rralla”. P?rmbajtja Parath?nie (#ulink_3a7ae238-5c00-5a40-836e-36949bb0c8c1) Falenderime (#ulink_4d68266d-0b12-5c83-b98d-2272271a9805) P?rmbajtja (#ulink_e07b587a-e0c1-5cf1-939d-91a44b08082d) Kapitulli 1. HYRJE N? BULLIZMIN KIBERNETIK (#ulink_e1c8ecba-fe20-5cb0-90ed-ae07430a19f4) Kapitulli 2. ?far? ?sht? Bullizmi kibernetik? (#ulink_66c50260-02e9-538f-8ef6-cf8b3b5c0525) Kapitulli 3. Profili i viktim?s dhe i abuzuesit. (#ulink_22ddece3-8f55-5877-a791-9e001cc751c8) Kapitulli 4. Shenjat e Bullizmit kibernetik (#ulink_263c3be4-9161-5130-9a06-4e206a830ae8) Kapitulli 5. Pasojat nga Bullizmi kibernetik (#ulink_2d1c2a9f-7876-53e8-9300-f10d2425d9ce) Kapitulli 6. Si t? sillemi me Bullizmin kibernetik? (#ulink_2baba6a0-bf6d-515a-ba6c-b38dccd707c7) Kapitulli 7. Nd?rhyrja terapeutike n? rastet e Bullizmit kibernetik (#ulink_3321b783-1cdf-52fe-9346-727d3204a634) Kapitulli 8. A ?sht? e mundur ta parandalojm? Bullizmin kibernetik? (#ulink_034a4e0c-cbea-528d-a5a7-afe6ba2c93b2) Kapitulli 9. Bullizmi kibernetik dhe m?simdh?n?sit (#ulink_fe3d45ae-8cdb-5622-b331-6582273093cb) Kapitulli 10. Dhuna mbi baz? dixhitale (#ulink_6bc4a1a7-d807-5ff9-a6ea-4c95e7d5769b) Konkluzione (#ulink_628fcdc5-cc48-543e-97ec-95c1583176cf) Juan Mois?s de la Serna. (#ulink_b569108f-ac75-5a64-8ea0-e2fb33e9e98e) Kushtuar prind?rve t? mi Kapitulli 1. HYRJE N? BULLIZMIN KIBERNETIK Natyrisht q? duhet t? keni d?gjuar nga mjete t? ndryshme komunikimi q? gjithmon? e m? shum? t? rinjt? po p?rfshihen n? raste bullizmi p?rmes mediave dixhitale, p?r shkak t? p?rdorimit tejet t? lart? t? k?tyre mediave dhe sidomos t? anonimatit q? ofron rrjeti dixhital. Bullizmi kibernetik konsiston n? nj? akt posht?rimi, shantazhi apo edhe presioni q? kryen nj? pal?, e p?rb?r? nga nj? apo shum? persona, ndaj nj? pale tjet?r. Kjo gj? mund t? ndodh? at?her? kur ata konsiderohen si “t? ndrysh?m”, p?r shembull n?se jan? m? t? gjat?, m? t? sh?ndosh? n? trup, apo n?se jan? tifoz? t? nj? skuadre t? caktuar futbolli… Duke kqyrur rezultatet q? na ofron Google n? lidhje me tendencat e k?rkimit p?r termin Bullizmi kibernetik, n? t? gjitha kuptimet e ndryshme q? mbart ky term n? mbar? bot?n nga 2004 deri n? 2017-?n, mund t? vihet re se vendin e par? me m? shum? raste shqet?suese e z?n? Filipinet, e ndjekur m? pas nga Australia dhe Zelanda e Re. Shtetet e Bashkuara t? Amerik?s z?n? vendin e shtat? nd?rsa Spanja vendin e tridhjet? e gjasht? nga 45 vende q? shfaqen n? rezultatet e k?rkimit n? Google. Vendin e fundit n? renditje e z? Turqia. Ky rezultat nuk pasqyron numrin e rasteve t? Bullizmit kibernetik q? hasen p?r ?do vend, por faktin sesa her? ky term ?sht? k?rkuar n? internet. N? realitet mund t? ekzistoj? nj? vend n? t? cilin hasen pak raste t? Bullizmit kibernetik por popullata e atij vendi disponon nj?far? ndjeshm?rie mbi k?t? fenomen dhe si rrjedhoj? n? Google do t? b?hen shum? k?rkime mbi k?t? term. N? rastin e kund?rt, mund t? ekzistoj? nj? vend ku Bullizmi kibernetik ?sht? institucionalizuar por ekziston nj? nd?rgjegj?sim i pak?t n? lidhje me k?t? fenomen dhe si rrjedhoj? n? Google nuk b?hen shum? k?rkime mbi nj? term t? till?. ?sht? p?r t’u theksuar, se midis dhjet? vendeve t? para q? b?jn? k?rkime mbi k?t? term n? Google, pes? prej tyre jan? vende t? ashtuquajtura t? bot?s s? par?, dhe konkretisht jan? Australia, Mbret?ria e Bashkuar, Shtetet e Bashkuara t? Amerik?s dhe Kanadaja. Madje vihet re edhe sesi ?sht? rritur duksh?m, n? nivel global, p?rdorimi i k?tij termi me kalimin e viteve, duke rezultuar n? nj? rritje prej 65% t? k?rkimeve t? kryera n? vitin 2017 krahasuar me vitin 2004. Duke b?r? nj? analiz? globale t? ecuris? s? k?rkimit n? Google n? aspektin sezonal, mund t? vihet n? dukje se gjat? muajve t? vjesht?s si shtatori dhe tetori kryhen m? shum? k?rkime n? lidhje me fenomenin e Bullizmit kibernetik; nd?rsa n? muajt e pushimeve t? ver?s e t? dimrit si korriku dhe gushti, apo dhjetori dhe janari, kryhen m? pak k?rkime. Raportohen edhe raste t? Bullizmit kibernetik me p?rmbajtje seksuale, por kjo gj? nuk ?sht? ekskluzive. N? shum? raste p?rmbajtja me natyr? seksuale nuk ?sht? synimi final i abuzuesit, por p?rdoret gjithmon? me q?llimin p?r t? posht?ruar dhe shantazhuar viktim?n. <> Dr. Abel Gonz?lez Garc?a, Drejtor i Departamentit t? Kriminologjis?, U.D.I.M.A. (Universiteti n? Distanc? i Madridit) ?sht? e pritshme q? n? t? ardhmen, gradualisht me zhvillimin e teknologjis? dhe p?rhapjen e saj n? shkall? m? t? lart?, e nj?jta gj? do ndodh? edhe me avantazhet dhe disavantazhet nga p?rdorimi dhe keqp?rdorimi i saj, duke p?rfshir? k?tu mes t? tjerash edhe Bullizmin kibernetik. Gjithsesi mbetet akoma shum? p?r t? hulumtuar n? k?t? drejtim, edhe pse, n? shum? raste, minoreni ndaj t? cilit apo s? cil?s ushtrohet bulliz?m, nuk e denoncon abuzuesin p?r vet? faktin se ?sht? i shantazhuar. Pavar?sisht situat?s q? karakterizohet nga skepticizmi dhe pasiguria, disa prej shteteve kan? miratuar dhe zbatuar masa p?r parandalimin e efekteve t? d?mshme p?r sh?ndetin, duke marr? parasysh se n? disa raste minoreni apo minorenia arrin deri n? vet?vrasje si pasoj? e d?shp?rimit duke mos ditur se si t? dal? nga nj? situat? e till?. << A ?sht? rritur Bullizmi kibernetik vitet e fundit? Vitet e fundit n? fakt duket se po vihet re nj? rritje e fenomenit t? Bullizmit kibernetik si pasoj? e nj? intensifikimi t? p?rdorimit t? mjeteve t? komunikimit n? internet, dhe sidomos i rrjeteve sociale (Twitter, Facebook, Ask.fm, WhatsApp, etj.). Dit?t e sotme gati 100% e f?mij?ve t? mosh?s 10-11 vje? e lart p?rdorin rregullisht nj? lloj mjeti t? teknologjis?. Gjithashtu, n? m?nyr? logjike, agresioni po zhvendoset n? drejtim t? k?saj lloj marr?dh?nieje pasi ?sht? m? e leht? kryerja deri n? fund e k?tyre veprimeve.>> Dr. Abel Gonz?lez Garc?a, Drejtor i Departamentit t? Kriminologjis?, U.D.I.M.A. B?het fjal? p?r nj? problem shum? aktual, p?r t? cilin flitet menj?her? n? mjetet e komunikimit; vet?m kur nj? polic arreston nj? agresor q? vepron n? internet ose kur viktimat e bullizmit kryejn? vet?vrasje. Vet?m n? raste t? tilla ekstreme b?het evident ky lloj fenomeni, q? vitet e fundit po agravon gjithnj? e m? tep?r. Nj? fenomen rreth t? cilit as prind?rit as m?suesit si? duket, nuk jan? t? p?rgatitur sa duhet, nuk jan? n? gjendje t? kapin shenjat e para tek viktima q? p?son bulliz?m, dhe nuk din? si t? reagojn? ashtu si? duhet p?r ta eleminuar fenomenin. N? k?t? kuad?r disa shtete kan? v?n? n? zbatim politika p?r mbrojtjen e minoren?ve dhe p?r parandalimin e Bullizmit kibernetik, pik?risht n? p?rpjekje t? frenimit t? p?rhapjes n? shkall? t? gjer? t? k?tij fenomeni q? me sa duket ?sht? b?r? i koh?s. Kapitulli 2. ?far? ?sht? Bullizmi kibernetik? Termi Bulliz?m kibernetik, i njohur edhe si cyberbullying (sajb?rbulling) n? anglisht, ?sht? nj? form? e shtuar e bullizmit q? ushtrohet n?p?rmjet mjeteve t? teknologjis?, si telefoni apo interneti, me an? t? s? cilit nj? person (abuzuesi ose agresori) k?rkon t? dob?soj? apo shkat?rroj? vet?vler?simin e nj? personi tjet?r (ndaj t? cilit ushtrohet abuzimi apo agresioni), duke i d?rguar mesazhe k?rc?nuese, intimiduese apo shantazhuese me an? t? emailit apo messenger-it (t? llojit ?at apo messenger), S.M.S-ve apo t? rrjeteve sociale. Para se t? rritej p?rdorimi i teknologjis? n? shkall? t? gjer?, fenomeni i bullizmit apo i agresionit konsistonte n? takimin fizik mes abuzuesit dhe t? abuzuarit, ku p?rdoreshin fyerje, k?rc?nime dhe p?r?mime, nga ku pastaj ekzistonte mund?sia q? e gjitha kjo t? shp?rthente n? sulm fizik me q?llim q? abuzuesi t? arrinte at? ?ka d?shironte. Disa ekspert? v?n? n? dukje nj? dallim midis termit Ngacmimi kibernetik, q? konsiderohet i till? kur kryhet me an? t? p?rdorimit t? teknologjive t? reja, dhe Bullizmi kibernetik, n? t? cilin futen vet?m ato raste kur agresioni ndodh mes minoren?ve dhe me an? t? mjeteve t? teknologjis?. Sidomos shqet?sues paraqitet fakti q? numri i rasteve mes adoleshent?ve ?sht? gjithnj? e n? rritje, p?r shembull n? Spanj? gati nj? e treta e minoren?ve t? mosh?s 17 vje? pohojn? se kan? qen? viktima t? Bullizmit kibernetik dhe madje 19% e tyre rr?fejn? se kan? ofenduar nj? njeri tjet?r p?rmes internetit. N? Amerik?n e Jugut, sipas t? dh?nave t? UNESCO-s, mbi 50% e nx?n?sve t? shkoll?s fillore kan? qen? viktima t? bullizmit n? shkoll?, nj? rrezik q? shtohet edhe m? shum? p?rmes internetit. Nj? realitet, q? disa studime nxjerrin n? pah, p?r nj? student n? tre mbi mosh?n 17 vje? n? Shtetet e Bashkuara; nd?rkoh? q? kjo shif?r n? mbar? globin shkon nga 17 n? 48%. Edhe pse shum? serioz dhe me shum? pasoja, sidomos kur ata q? p?rfshihen n? t? jan? minoren?, ky fenomen shpesh nuk konsiderohet si nd?r krimet informatike m? t? d?mshme dhe t? pazakonta si? jan? p?r shembull vjedhja e identitetit apo spamerat… M? kujtohet ende sot e k?saj dite, kur gjat? nj? q?ndrimi me pun? k?rkimore n? Universitetin e Guadalahar?s (Meksik?), n? stend?n e njoftimeve n? krah t? der?s s? hyrjes ishte gjithmon? i afishuar nj? njoftim q? b?nte t? ditur se n? rast se merrej ndonj? email nga Banamex-i (nj? prej bankave m? t? m?dha dhe m? t? p?rhapura n? Meksik?), nuk duhet t? kthehej asnj? p?rgjigje. N? fakt, n? shpjegimet e emailit t? d?rguar k?rkohej fjal?kalimi p?r t? riaktivizuar llogarin? bankare, dhe q?, p?r k?t? arsye, dilte si nevoj? t? jepeshin t? dh?nat e llogaris?, p?rve? atyre personale. “Kurthi” konsistonte n? faktin q? p?rdoruesit drejtoheshin, me an? t? nj? linku q? hapej sapo klikohej n? email, n? nj? faqe t? fallsifikuar por q? ishte identike me faqen zyrtare. Me t? futur t? dh?nat personale, t? dh?nat mbi llogarin? rrjedh?se bankare dhe pasi klikohej tek tasti “d?rgo”, merrej m? pas nj? mesazh ku shkruhej se gjith?ka ishte n? rregull dhe se p?rdoruesit mund t? vazhdonin t? p?rdornin normalisht llogarin? rrjedh?se. Ajo q? nuk dihej ishte se at? email nuk e kishte d?rguar asnj?her? banka dhe se t? dh?nat e futura “me d?shir?” ishin b?r? t? aksesueshme nga vjedh?sit e identitetit dhe kriminel?t e fush?s kibernetike. Nj? krim q? m? p?rpara kryhej n?p?rmjet post?s, kur k?rkoheshin t? dh?nat p?r abonimin n? nj? revist? apo gazet? dhe q? sot vazhdon t? ndodh? n?p?r rrug?, kur nj? person, duke u hequr si an?tar i ndonj? institucioni n? fush?n mb?shtet?se, k?rkon t? dh?na personale dhe t? llogaris? rrjedh?se p?r nj? abonim t? supozuar, kur n? realitet ai institucion nuk ka ngarkuar kurr? nj? person t? till? per t? mbledhur k?to t? dh?na. Rezultati final ?sht? po i nj?llojti, t? jepen “me d?shir?” t? dh?na personale dhe bankare por pa ditur sesi do t? p?rdoren m? pas. N? ndryshim nga krimet e tjera informatike, ku agresori mundohet t? mos l?r? “gjurm?” p?r veprimet q? kryen, p?r shembull duke marr? identitetin e dikujt tjet?r, ose duke u futur n? informacionet personale dhe n? numrin e llogaris? rrjedh?se; n? rastin e Bullizmit kibernetik, jemi para nj? p?rballje direkte mes viktim?s dhe agresorit, pavar?sisht se i dyti ruan anonimatin, dhe kjo sepse agresori do q? viktima e tij ta dij? se ai ?sht? aty, dhe q? viktima nuk mund t? b?j? dot gj? p?r ta evituar, si form? k?rc?nimi dhe nd?shkimi, tregues q? shprehin fuqin? e agresorit. Rrall? ndodh q? Bullizmi kibernetik t? ushtrohet nga m? shum? se nj? person, n? ndryshim nga bullizmi n? p?rgjith?si apo bullizmi n? mjediset shkollore si edhe nga ngacmimet n? vendin e pun?s q? mund t? kryhen nga dy apo m? shum? persona. Nj? dallim tjet?r midis Bullizmit kibernetik dhe agresionit direkt ?sht? se, n? rastin e dyt?, personat e tjer?, p?r shembull ata q? jan? shok? shkolle apo koleg? pune, mund t? sh?rbejn? si burim mb?shtetjeje t? situat?s duke u b?r? k?shtu m? shum? sesa d?shmitar? t? thjesht? t? ngacmimeve. N? shum? situata, n? fakt, k?ta marrin pjes? duke e nxitur agresorin ose madje edhe duke e justifikuar, k?shtu q? ai t? ndihet i legjitimuar n? veprimet q? kryen duke mos marr? asnj? lloj qortimi apo reagimi n? form? refuzimi nga ana e grupit. Nga ana tjet?r, n? rastet e Bullizmit kibernetik, “tjetri” nuk ekziston, pasi edhe agresori nuk ka d?shir? p?r popullaritet apo p?r t? dal? n? dukje para t? tjer?ve, tjetri thjesht zhduket, k?shtu q? sjellja agresive vazhdon dhe p?rforcohet me ndjesin? e fuqis? q? agresori provon kur sheh se po i b?n keq nj? personi. <> Pilar Vecina, Drejtore e Departamentit t? Neuropsikologjis? n? Institutin p?r K?rkim dhe Zhvillim Social t? S?mundjeve t? Rralla. Ekzistojn? dallime n? zgjidhjen e rasteve t? Bullizmit n? p?rgjith?si dhe rasteve t? Bullizmit kibernetik; n? rastin e par?, denoncimi ndaj nj? shefi, apo n? aspektin e shkoll?s, ndaj nj? m?suesi, mund t? jet? e mjaftueshme p?r t’i dh?n? fund problemit, nd?rsa n? rastin e dyt? nuk ekziston nj? autoritet definitiv q? mund ta frenoj? nj? krim t? till?. Prandaj shum? shtete po v?n? n? zbatim politika t? reja, n? p?rpjekje p?r t? frenuar k?to lloj aktesh, sidomos ato q? kryhen ndaj minoren?ve nga t? rriturit, t? cil?t k?rkojn? t? arrijn? shum? m? shum? se sa thjesht nj? posht?rim t? viktim?s, gj? q? mund t? shtyj? n? vet?vrasje ata q? nuk jan? n? gjendje t? durojn? pesh?n e shantazhit n? t? cilin jan? v?n?. Nga shum? shtete jan? hedhur disa propozime n? tavolin?, q? nga krijimi i nj? trupe policie t? specializuar, me p?rgjegj?sin? p?r t? identifikuar agresor?t, me q?llimin p?r ta zhdukur anonimatin e tyre n? internet, apo ligje t? natyr?s penale, t? hartuar posa??risht p?r t? trajtuar k?to lloj rastesh, n? t? cilat arrihet madje edhe t? vendoset nj? d?nim me burg p?r abuzuesin kibernetik, si m?nyr? p?r “ta penguar” k?t? fenomen, por edhe si nj?far? nd?shkimi p?r ata q? kryejn? k?t? krim. Nga sa u tha deri m? tani, ?sht? e qart? se mekanizmi p?r t? frenuar Bullizmin kibernetik ?sht? shum? m? kompleks nga vet? fenomeni dhe sjellja, ja p?rse denoncimi duhet t? b?het sa m? shpejt t? jet? e mundur, n? m?nyr? q? autoritetet kompetente t? mund t? veprojn? dhe t? evitojn? k?shtu pasoja akoma m? t? r?nda. <> Pilar Vecina, Drejtore e Departamentit t? Neuropsikologjis? n? Institution p?r K?rkim dhe Zhvillim Social t? S?mundjeve t? Rralla. Конец ознакомительного фрагмента. Текст предоставлен ООО «ЛитРес». Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию (https://www.litres.ru/pages/biblio_book/?art=64262877&lfrom=688855901) на ЛитРес. Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.